آر تی ام اس (تحریک مغناطیسی مکرر مغز) یک روش درمانی غیرتهاجمی برای افسردگی و برخی اختلالات مغزی است که از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های عصبی در قسمت‌های خاصی از مغز استفاده می‌کند.

در طول این درمان، یک سیم‌پیچ مغناطیسی روی سر بیمار قرار می‌گیرد و پالس‌های مغناطیسی کوتاه و مکرر را به نواحی خاصی از مغز ارسال می‌کند. این پالس‌ها فعالیت نورون‌های مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث افزایش یا کاهش فعالیت آن‌ها می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین کاربردهای RTMS درمان افسردگی است، به‌خصوص در بیمارانی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ مناسبی نداده‌اند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این روش می‌تواند در بهبود علائم افسردگی مؤثر باشد و تأثیر آن حتی تا چند ماه پس از پایان درمان باقی بماند.

مکانیسم دقیق آن هنوز به‌طور کامل شناخته نشده، اما دانشمندان معتقدند که RTMS می‌تواند تعادل فعالیت نورونی را در مناطقی از مغز که در افسردگی نقش دارند، تنظیم کند.

به دلیل غیرتهاجمی بودن این روش، آر تی ام اس برخلاف برخی درمان‌های دیگر مانند الکتروشوک (ECT)، نیازی به بیهوشی ندارد و بیماران بلافاصله پس از درمان می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.

این ویژگی باعث شده که بسیاری از افراد به جای مصرف داروهای ضدافسردگی که ممکن است عوارض جانبی شدیدی داشته باشند، از RTMS به‌عنوان یک گزینه درمانی جایگزین یا مکمل استفاده کنند.

یکی از سؤالات رایج درباره RTMS این است که آیا این روش دردناک است یا خیر. بیشتر بیماران آر تی ام اس را به‌عنوان یک احساس ضربه‌ای یا کوبشی روی پوست سر توصیف می‌کنند که در ابتدا ممکن است کمی عجیب یا ناراحت‌کننده باشد.

این احساس به دلیل عبور پالس‌های مغناطیسی از سیم‌پیچ روی سر ایجاد می‌شود و ممکن است باعث تحریک عضلات و پوست سر شود.

حساسیت به RTMS در هر فرد متفاوت است. برخی بیماران ممکن است احساس سوزش یا سفتی در ناحیه سر و گردن داشته باشند، درحالی‌که دیگران ممکن است فقط یک حس خفیف ضربه را تجربه کنند.

در روزهای اول درمان، این احساس ممکن است قوی‌تر باشد، اما بسیاری از افراد بعد از چند جلسه به آن عادت می‌کنند. اگر درد یا ناراحتی زیادی احساس شود، می‌توان با تغییر شدت یا موقعیت سیم‌پیچ، آن را کاهش داد.

برای کاهش ناراحتی، معمولاً از بیماران خواسته می‌شود که در طول جلسه آرام بمانند و سعی کنند ریلکس کنند. برخی افراد ترجیح می‌دهند قبل از جلسه یک مسکن خفیف مانند استامینوفن (پانادول) مصرف کنند تا احتمال بروز سردرد یا سفتی عضلات کمتر شود.

همچنین، اگر فردی به صدای کلیک‌های بلند دستگاه حساس باشد، معمولاً از گوش‌گیرهای مخصوص برای کاهش نویز استفاده می‌شود.

به‌طورکلی، RTMS یک روش درمانی کم‌عارضه است که در بیشتر بیماران بدون درد جدی انجام می‌شود. بااین‌حال، درصورتی‌که بیمار در طول درمان احساس ناراحتی شدید داشته باشد، می‌تواند موضوع را با تیم درمانی مطرح کند تا تغییرات لازم در تنظیمات دستگاه انجام شود.

این روش در مقایسه با سایر درمان‌های افسردگی مانند ECT یا داروهای ضدافسردگی، عوارض جانبی بسیار کمتری دارد.

مدت‌زمان هر جلسه RTMS معمولاً بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه است. تعداد جلسات موردنیاز برای درمان به شرایط بیمار و میزان پاسخ‌دهی او بستگی دارد، اما به‌طور استاندارد، یک دوره کامل درمانی شامل ۲۰ تا ۳۰ جلسه است که در مدت ۴ تا ۶ هفته، ۵ روز در هفته انجام می‌شود.

بعضی بیماران بعد از چند جلسه اول متوجه بهبود علائم خود می‌شوند، اما معمولاً تأثیر اصلی درمان بعد از تکمیل دوره مشخص می‌شود.

گاهی بعد از تمام شدن جلسات اصلی آر تی ام اس، پزشک ممکن است جلسات اضافی را برای جلوگیری از بازگشت علائم افسردگی پیشنهاد کند. این جلسات که به آن‌ها «نگهدارنده» می‌گویند، معمولاً هفته‌ای یک‌بار یا ماهی یک‌بار انجام می‌شوند تا اثرات درمان برای مدت طولانی‌تری باقی بماند.

میزان دوام اثرات RTMS در افراد مختلف متفاوت است. برخی بیماران تا چند ماه یا حتی یک سال پس از درمان احساس بهبودی دارند، درحالی‌که در برخی دیگر، ممکن است علائم بیماری زودتر بازگردند.

در چنین شرایطی، ممکن است به یک دوره درمانی دیگر نیاز باشد. عواملی مانند شدت افسردگی، سبک زندگی، حمایت اجتماعی و رعایت توصیه‌های پزشکی در ماندگاری اثرات درمان تأثیر دارند.

RTMS یک روش ایمن و غیرتهاجمی است که توسط سازمان‌های معتبر مانند FDA تأیید شده است. اما همانند هر روش درمانی دیگری، برخی عوارض جانبی دارد که معمولاً خفیف و موقتی هستند.

شایع‌ترین عارضه RTMS احساس کوبش روی پوست سر در حین درمان است که ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد اما به‌مرور کاهش می‌یابد.

برخی بیماران بعد از جلسات اولیه ممکن است سردرد یا احساس کشیدگی در ناحیه سر و گردن داشته باشند که معمولاً با داروهای مسکن ساده برطرف می‌شود.

همچنین، دستگاه RTMS صدای بلندی تولید می‌کند که می‌تواند به‌طور موقت باعث کاهش شنوایی شود، اما این مشکل با استفاده از گوش‌گیرهای مخصوص قابل‌پیشگیری است.

مهم‌ترین عارضه نادر آر تی ام اس، تشنج است که احتمال آن بسیار کم (حدود یک مورد در هر ۳۰,۰۰۰ جلسه) است. این خطر در افرادی که سابقه صرع یا تشنج دارند بیشتر دیده می‎شود.

همچنین، افرادی که دارای ایمپلنت‌های فلزی یا دستگاه‌های پزشکی حساس به میدان مغناطیسی هستند، نباید از RTMS استفاده کنند، زیرا ممکن است این دستگاه‌ها تحت تأثیر قرار بگیرند.

برخی افراد به دلایل پزشکی نمی‌توانند RTMS را دریافت کنند. افرادی که سابقه تشنج یا بیماری‌های عصبی مانند صرع دارند، در معرض خطر بیشتری برای عوارض جانبی قرار دارند و معمولاً این روش برای آن‌ها توصیه نمی‌شود.

همچنین، اگر فردی در سر خود ایمپلنت فلزی، کلیپس جراحی یا دستگاه‌هایی مانند کوکلئار ایمپلنت (ایمپلنت شنوایی) داشته باشد، نباید تحت درمان RTMS قرار گیرد.

افرادی که بیماری‌های جدی قلبی دارند یا فشار داخل جمجمه آن‌ها بالاست، نیز ممکن است در صورت بروز تشنج با خطرات بیشتری مواجه شوند. به همین دلیل، پزشکان قبل از شروع درمان RTMS، ارزیابی دقیقی انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که این روش برای بیمار ایمن است.

این روش معمولاً برای کودکان، نوجوانان، زنان باردار و افرادی که در حال ترک مواد مخدر یا الکل هستند توصیه نمی‌شود، زیرا تحقیقات کافی درباره ایمنی و اثربخشی این روش در این گروه‌ها انجام نشده است.

مغز کودکان و نوجوانان هنوز در حال رشد است و مشخص نیست که تأثیر rTMS بر فعالیت نورونی آن‌ها در بلندمدت چه پیامدهایی خواهد داشت. به همین دلیل، پزشکان معمولاً این روش را برای افراد زیر ۱۸ سال تجویز نمی‌کنند.

در مورد زنان باردار نیز عدم اطمینان علمی وجود دارد. اگرچه rTMS یک روش غیرتهاجمی است، اما هنوز مشخص نیست که این درمان چگونه می‌تواند بر تغییرات هورمونی و وضعیت روانی مادر تأثیر بگذارد و آیا ممکن است این تغییرات بر سلامت جنین اثرگذار باشند یا نه. به همین دلیل، استفاده از این روش در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.

علاوه بر این، افرادی که در حال ترک مواد مخدر یا الکل هستند، ممکن است دچار نوسانات شدید در فعالیت‌های مغزی شوند که احتمال تشنج را افزایش می‌دهد. ازآنجایی‌که آر تی ام اس مستقیماً بر عملکرد نورون‌های مغزی تأثیر می‌گذارد، ممکن است در این افراد عوارضی مانند تشدید علائم ترک یا افزایش خطر تشنج ایجاد کند.

به همین دلیل، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که فرد ابتدا مرحله ترک را پشت سر بگذارد و سپس در صورت نیاز، تحت درمان RTMS قرار بگیرد.