افسردگی آتیپیک یکی از انواع افسردگی است که با ویژگی‌هایی مثل بهبود موقت حال روحی در واکنش به اتفاقات مثبت، افزایش اشتها و خواب زیاد شناخته می‌شود. در این مقاله، به تفاوت‌های افسردگی آتیپیک با افسردگی معمول، علائم، دلایل، روش‌های تشخیص و درمان آن پرداخته‌ایم.
همچنین، نکاتی کاربردی برای مدیریت این اختلال و معرفی روش‌های نوینی مثل RTMS ارائه شده است. پس اگر به دنبال راهکارهایی برای بهبود حال خود یا عزیزانتان هستید، ادامه این مقاله را از دست ندهید.
افسردگی آتیپیک چیست؟
افسردگی آتیپیک (Atypical Depression) نوعی از افسردگی است که با علائم خاصی شناخته می‌شود و با افسردگی‌های معمولی فرق دارد به همین دلیل به آن افسردگی غیرمعمول هم میگویند.
این نوع افسردگی اسمش شاید کمی پیچیده به نظر برسد، اما به این معنا نیست که عجیب یا نادر است. در واقع، «آتیپیک» فقط به این اشاره دارد که علائم آن با نوع رایج‌تر افسردگی فرق می‌کند.
افرادی که به افسردگی آتیپیک مبتلا هستند، ممکن است با اتفاق‌های خوب، مثل یک خبر خوش یا گذراندن وقت با عزیزانشان، برای مدت کوتاهی حال بهتری پیدا کنند. این ویژگی به نام «واکنش‌پذیری خلقی» (Mood Reactivity) شناخته می‌شود و یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این نوع افسردگی است.
افسردگی آتیپیک اغلب از نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می‌شود و ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد. افراد مبتلا معمولاً نسبت به طرد شدن از سوی دیگران حساس‌تر هستند و این موضوع می‌تواند روابط اجتماعی و شغلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
علاوه بر این، افسردگی آتیپیک اغلب با اختلالات دیگری مثل اضطراب یا حتی اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) همراه است.
تفاوت بین افسردگی معمول و افسردگی غیرمعمول
افسردگی معمول (Typical Depression) و افسردگی غیرمعمول یا آتیپیک (Atypical Depression) هر دو اختلالاتی هستند که باعث احساس طولانی‌مدت غم و ناامیدی می‌شوند. اما تفاوت‌های مهمی بین این دو وجود دارد که آن‌ها را از هم متمایز می‌کند:
واکنش به اتفاقات مثبت
در افسردگی غیرمعمول، حال روحی فرد می‌تواند با اتفاقات خوشایند موقتاً بهتر شود. اما در افسردگی معمول، این تغییر رخ نمی‌دهد و حال فرد به طور مداوم پایین باقی می‌ماند.
تأثیر بر خواب و اشتها
در افسردگی معمول، کاهش اشتها و بی‌خوابی، یعنی مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب شایع است. اما در افسردگی غیرمعمول، افراد معمولاً بیشتر از حد معمول می‌خوابند و اشتهایشان نیز افزایش پیدا می‌کند.
سن شروع و طول مدت
افسردگی غیرمعمول اغلب در سنین پایین‌تر مانند نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می‌شود و معمولاً برای مدت طولانی‌تری ادامه دارد. در واقع، این نوع افسردگی می‌تواند به یک وضعیت مزمن تبدیل شود. در مقابل، افسردگی معمول بیشتر در بزرگسالی شروع می‌شود و ممکن است در دوره‌های مشخصی از زندگی رخ دهد.
این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که افسردگی غیرمعمول و معمول می‌توانند به روش‌های مختلفی بر افراد تأثیر بگذارند و به همین دلیل، نوع درمان آن‌ها نیز ممکن است متفاوت باشد.
علائم افسردگی آتیپیک
افسردگی آتیپیک می‌تواند زندگی روزمره فرد را به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد. این نوع افسردگی نه تنها روی احساسات، بلکه روی رفتار و جسم هم اثر می‌گذارد. شناخت علائم آن می‌تواند به فرد کمک کند تا بهتر شرایط خود را درک کرده و برای دریافت کمک اقدام کند. در ادامه، علائم این نوع افسردگی را گفتهایم:
- – بهبود موقت حال روحی در واکنش به رویدادهای مثبت
- – افزایش اشتها یا افزایش وزن قابل‌توجه
- – خواب بیش از حد یا احساس خواب‌آلودگی مداوم
- – احساس سنگینی در دست‌ها یا پاها (حالت فلج‌گونه)
- – حساسیت زیاد به انتقاد یا طرد شدن
- – غم یا ناامیدی طولانی‌مدت
- – بی‌علاقگی به فعالیت‌های لذت‌بخش
- – تحریک‌پذیری یا زود عصبانی شدن
- – دشواری در تمرکز یا فراموشی
- – خستگی یا کاهش انرژی
- – افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی
- – سردردها یا دردهای جسمی بدون علت مشخص
شناخت این علائم گام اول برای حمایت از خود یا دیگران است. اگر این نشانه‌ها برای مدتی ادامه داشتند، حتماً باید با یک متخصص صحبت شود.
دلایل افسردگی آتیپیک
افسردگی آتیپیک دلایل دقیقی ندارد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل مختلفی می‌توانند در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند. این عوامل می‌توانند به صورت زیستی، روانی و محیطی بر مغز و احساسات فرد تأثیر بگذارند. در ادامه، دلایل و عواملی را گفتهایم که ممکن است خطر ابتلا به افسردگی آتیپیک را افزایش دهند:
عوامل زیستی و ژنتیکی
- – اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین
- – اختلال در کارکرد گیرنده‌های عصبی و مسیرهای ارتباطی مغز
- – سابقه خانوادگی اختلالات خلقی، از جمله اختلال دوقطبی و افسردگی مداوم
عوامل روانی و تجربیات گذشته
- – تجربه آسیب‌های روحی مانند سو استفاده جسمی، احساسی یا جنسی
- – تجربه وقایع تلخ کودکی (تجربیات ناخوشایند در کودکی)
- – از دست دادن‌های بزرگ مانند فوت عزیزان یا جدایی
عوامل محیطی و سبک زندگی
- – استرس مزمن
- – بیماری‌های جدی یا آسیب‌های جسمی بزرگ
- – انزوا و کمبود حمایت اجتماعی
- – سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
هر یک از این عوامل می‌توانند به تنهایی یا در ترکیب با هم زمینه‌ساز افسردگی آتیپیک شوند. آگاهی از این دلایل به درک بهتر این اختلال و دریافت کمک مناسب کمک می‌کند.
افسردگی آتیپیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر احساس می‌کنید که علائم افسردگی آتیپیک را دارید، اولین قدم مراجعه به پزشک است. پزشک با پرسیدن سوال‌هایی درباره حال روحی، تغییرات خواب و اشتها و واکنش شما به موقعیت‌های خوشایند، تصویر کلی از وضعیتتان به دست می‌آورد. این گفتگو به او کمک می‌کند بفهمد آیا علائم شما به افسردگی آتیپیک مرتبط هستند یا خیر.
برای اطمینان بیشتر، ممکن است پزشک یک معاینه جسمی انجام دهد. این معاینه به او کمک می‌کند تا مشکلات جسمی، مثل بیماری‌های تیروئید یا کم‌خونی، که می‌توانند علائمی مشابه ایجاد کنند، را رد کند. همچنین، احتمال دارد آزمایش خون تجویز شود تا این مشکلات دقیق‌تر بررسی شوند.
بعد از این مرحله، ممکن است پزشک شما را به یک متخصص سلامت روان، مثل روان‌شناس یا روان‌پزشک، ارجاع دهد. این متخصص با انجام یک ارزیابی روان‌شناختی، وضعیت روحی شما را به‌طور کامل بررسی می‌کند.
در نهایت، پزشک یا متخصص علائم شما را با معیارهای تشخیصی افسردگی (DSM-5) مقایسه می‌کند. اگر علائم شما با این معیارها مطابقت داشته باشد و دلایل جسمی برای آن پیدا نشود، ممکن است تشخیص افسردگی آتیپیک برای شما تأیید شود.
تشخیص درست و به‌موقع کمک می‌کند درمان مناسب‌تری برای شما انتخاب شود و زودتر به بهبود حال روحی‌تان برسید.
درمان افسردگی آتیپیک
اگر احساس می‌کنید با علائم افسردگی آتیپیک روبه‌رو هستید، خبر خوب این است که درمان‌های مؤثری برای این نوع افسردگی وجود دارد. پزشکان معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی را توصیه می‌کنند تا علائم شما بهبود یابد و کیفیت زندگی‌تان افزایش پیدا کند. در ادامه، این روش‌ها را توضیح دادهایم:
روان‌درمانی (Psychotherapy)
روان‌درمانی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان افسردگی آتیپیک است و به شما کمک می‌کند افکار، احساسات و رفتارهای خود را بهتر بشناسید و تغییر دهید. این روش توسط یک متخصص سلامت روان، مانند روان‌شناس یا روان‌پزشک، انجام می‌شود.
یکی از رایج‌ترین رویکردها در این زمینه، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است. در این روش، شما یاد می‌گیرید که افکار منفی و ناسالم خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با الگوهای فکری مثبت و سالم‌تر جایگزین کنید.
همچنین، CBT به شما کمک می‌کند رفتارهای ناسازگارانه را تغییر دهید و مهارت‌های لازم برای مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز را بیاموزید. این نوع درمان می‌تواند حساسیت شما نسبت به انتقاد یا طرد شدن را کاهش دهد و در بهبود تعاملات اجتماعی مؤثر باشد.
دارودرمانی (Medication)
دارودرمانی به تنظیم مواد شیمیایی مغز کمک می‌کند که نقش کلیدی در کنترل خلق‌وخو دارند. پزشک بر اساس شدت علائم شما، ممکن است یکی از داروهای زیر را تجویز کند:
– مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs): این داروها رایج‌ترین گزینه برای درمان افسردگی هستند و معمولاً عوارض جانبی کمتری دارند.
– مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs): مناسب برای افرادی که به داروهای دیگر پاسخ نداده‌اند.
– مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): این داروها برای افسردگی آتیپیک مؤثر هستند، اما به دلیل عوارض جانبی شدیدتر و محدودیت‌های غذایی، کمتر استفاده می‌شوند.
– داروهای سه‌حلقه‌ای (TCAs): معمولاً برای افسردگی آتیپیک کمتر استفاده می‌شوند، زیرا اثربخشی پایین‌تری دارند.
13 راهکار ساده برای پیشگیری و کنار آمدن با افسردگی آتیپیک
افسردگی آتیپیک را نمی‌توان همیشه به طور کامل پیشگیری کرد، اما می‌توان با انجام اقدامات ساده و موثر، خطر ابتلا به آن را کاهش داد یا علائم آن را بهتر مدیریت کرد. این راهکارها به شما کمک می‌کنند حال بهتری داشته باشید و زندگی خود را بهتر کنترل کنید:
- برای کاهش استرس از روش‌هایی مثل مدیتیشن یا نفس عمیق استفاده کنید.
- اگر علائم افسردگی را در خود دیدید، سریعاً با پزشک صحبت کنید.
- درباره احساسات خود با یک دوست، عضو خانواده یا مشاور حرف بزنید.
- از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید، چون حال روحی‌تان را بدتر می‌کنند.
- ورزش را در برنامه هفتگی خود قرار دهید؛ حتی پیاده‌روی ساده می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- خواب کافی داشته باشید و یک برنامه خواب منظم تنظیم کنید.
- یوگا یا تای‌چی را امتحان کنید تا استرس و فشار روحی را کاهش دهید.
- غذاهای سالم بخورید و از رژیم غذایی مغذی برای حفظ انرژی استفاده کنید.
- هر روز چند دقیقه زیر نور خورشید باشید یا هوای تازه استشمام کنید.
- فعالیت‌های جدید یا خلاقانه مثل نقاشی یا یادگیری یک مهارت جدید را امتحان کنید.
- روزانه افکار و احساسات خود را در دفترچه‌ای یادداشت کنید.
- کارهایتان را برنامه‌ریزی کنید تا بتوانید زمانتان را بهتر مدیریت کنید.
- به گروه‌های حمایتی ملحق شوید و با افرادی که شرایط مشابه دارند ارتباط برقرار کنید.
آر تی ام اس؛ روشی جدید برای درمان افسردگی آتیپیک
اگر از افسردگی آتیپیک رنج می‌برید و روش‌های معمول مانند دارودرمانی یا روان‌درمانی تأثیر کافی نداشته‌اند، روش آر تی ام اس (RTMS) می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای شما باشد.
این روش غیرتهاجمی از پالس‌های مغناطیسی برای تنظیم و تحریک نواحی مرتبط با خلق‌وخو در مغز استفاده می‌کند و با کمک به بازگرداندن تعادل در فعالیت نورون‌ها، علائم افسردگی را کاهش می‌دهد.
RTMS به دلیل نداشتن عوارض جانبی شایع داروهای ضدافسردگی، مانند خستگی یا افزایش وزن و همچنین اثربخشی بالا در موارد افسردگی مقاوم، به یکی از بهترین گزینه‌های درمانی تبدیل شده است.
تحقیقات نشان داده‌اند که این روش برای بسیاری از افراد باعث بهبود خلق‌وخو و کاهش علائم و درمان افسردگی با آر تی ام اس شده و مسیری به سوی یک زندگی باکیفیت‌تر باز می‌کند.
اگر احساس می‌کنید این روش می‌تواند برای شما مفید باشد، پیشنهاد می‌کنیم با پزشک یا روان‌پزشک خود درباره امکان استفاده از RTMS مشورت کنید. این یک قدم ساده اما مؤثر برای رسیدن به آرامش و بهبود است.
