مرگ آهسته و مداوم سلول های عصبی که منجر به بروز علائم آلزایمر می شود؛ در یک ناحیه از مغز شروع می شود. این شروع نیز، به صورت معمول در ناحیه هیپوکامپ (Hippocampus) که حافظه را کنترل می کند، اتفاق می افتد. سپس به سایر مناطق مغز گسترش پیدا می کند. به همین دلیل است که اولین و شایع ترین علائم بیماری آلزایمر از دست دادن حافظه خواهد بود.
با این حال، علائم ظاهر شده در بیماران مبتلا به آلزایمر با پیشرفت بیماری بیشتر و بیشتر می شود. به همین دلیل، سازمان های تحقیق کننده درباره این بیماری؛ همچنین ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی، بر اساس علائم ظاهر شده، مراحل مختلفی را برای بیماری آلزایمر تعریف کرده اند که عبارت اند از:
- مرحله پیش بالینی
- مرحله پرودرومال
- زوال عقل متوسط ناشی از آلزایمر
- زوال عقل شدید ناشی از آلزایمر
این بیماری در هر یک از مراحل علائم مختلفی دارد. با این حال، نکته ای که وجود دارد این است که به صورت معمول هیچ یک از بیماران مبتلا به آلزایمر، این بیماری را به یک شکل تجربه نمی کنند. هر فرد نیز بر اساس سیستم ایمنی بدن خود، زمان تحت درمان قرار گرفتن و داروهای مصرفی، این بیماری را با سرعت متفاوتی طی می کند.
همه علائم نیز در هر فرد رخ نخواهد داد. تا جایی که گاهی برای پزشکان و متخصصان سخت است که تشخیص دهند بیمار در کدام مرحله از بیماری است. زیرا این امر نیز امکان دارد که مراحل با یکدیگر تداخل داشته باشند.
مرحله پیش بالینی بیماری آلزایمر
در این مرحله که ممکن ماه ها یا سال ها طول بکشد، فرد از نظر شناختی طبیعی به نظر می رسد و در انجام کارها عملکرد بسیار مناسبی دارد. اما تغییرات پاتولوژیک در مغز آن ها در حال رخ دادن است.
بیماری در این مرحله به دلیل ظاهر نشدن علائم قابل تشخیص نیست. اما تست های تصویربرداری عصبی وجود دارد که می توانند قبل از بروز علائم، رسوبات پروتئینی به نام آمیلوئید را در مغز شناسایی کنند که در سیستم ارتباطی مغز تداخل ایجاد می کند.
مرحله پرودرومال بیماری آلزایمر
مرحله پرودرومال که برخی مواقع از آن به عنوان اختلال شناختی خفیف (MCI) به دلیل ابتلا به آلزایمر یاد می شود؛ مرحله ای است که بیمار کاهش جزئی و خفیف توانایی های ذهنی در مقایسه با افراد هم سن و سال را تجربه می کند.
در این زمان، دوستان و آشنایان بیمار ممکن است متوجه این تغییرات شوند و به آن ها اشاره کنند. اما تغییرات آنقدر شدید نیستند که در زندگی و فعالیت های روزمره تداخل ایجاد کنند.
به عنوان مثال از علائم بیماری آلزایمر در مرحله پرودرومال عبارت اند از:
- مشکلات حافظه: این اغلب بارزترین نشانه و علامت است. افراد مبتلا به آلزایمر پرودرومال ممکن است رویدادها، گفتگوها یا قرارهای ملاقات اخیر را بیشتر از حد معمول فراموش کنند. همچنین ممکن است در یافتن کلمات مناسب برای کامل کردن صحبت و رساندن منظور خود به دیگران مشکل داشته باشند.
- مشکل در برنامه ریزی و سازماندهی: افراد در این مرحله ممکن است در برنامه ریزی وعده های غذایی، مدیریت امور مالی یا پیدا کردن وسایل خود دچار مشکل شوند.
- مشکلات قضاوت: ممکن است در مورد مسائلی مانند محاسبه پول، پرداخت قبوض یا رانندگی تصمیمات ضعیفی بگیرند.
- تغییرات شخصیتی: برخی از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر پرودرومال گوشه گیرتر یا بی تفاوت تر می شوند. در حالی که بعضی افراد تحریک پذیرتر یا مضطرب تر می شوند.
توجه به این نکته مهم است که همه کسانی که این علائم را تجربه می کنند، به آلزایمر مبتلا نشده اند. شرایط دیگری نیز مانند استرس، افسردگی یا عوارض جانبی دارو وجود دارد که می تواند این علائم را ایجاد کند.
اگر نگران این هستید که شما یا یکی از عزیزان ممکن است در مرحله پرودرومال آلزایمر باشید؛ بهتر است برای ارزیابی جامع به پزشک مراجعه کنید. زیرا تشخیص زودهنگام و مداخله و دارودرمانی می تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک زیادی کند.
زوال عقل متوسط ناشی از بیماری آلزایمر
این مرحله که به صورت معمول، طولانی ترین مرحله است و امکان دارد تا سال ها طول بکشد؛ بخش هایی از مغز که مسئول زبان، حواس، استدلال و هوشیاری هستند، آسیب می بینند. به همین دلیل، بیمار به مراقبت و کمک زیادی نیاز دارد.
بیماران در این مرحله ممکن است:
- حافظه خود را از دست بدهد و بسیاری از وقایع و جزئیات شخصی زندگی خود را از یاد ببرند. به عنوان مثال، شماره تلفن، یا اینکه در کدام مدرسه یا دانشگاه درس خواننده اند را فراموش کنند.
- در مورد اینکه در حال حاضر در کدام روز از هفته، ماه یا فصل هستند. یا اینکه کجا زندگی می کنند، دچار سردرگمی شوند.
- حافظه کوتاه مدت آن ها بسیار ضعیف می شود.
- ممکن است فرد مبتلا به بیماری آلزایمر توانایی شناخت دوستان یا آشنایان خود را نداشته باشند.
- دچار توهم، هذیان و بدگمانی یا پارانویا نسبت به دوستان، خانواده و مراقبان شوند.
- در کنار آمدن با موقعیت های جدید مشکل پیدا کنند.
- دچار اختلالات خواب شوند.
- در یادگیری چیزهای جدید مشکل پیدا می کند.
- دچار بی اختیاری ادرار یا بی اختیاری مدفوع (روده) شوند.
- در انجام وظایف با چند مرحله، مانند پوشیدن لباس مشکل داشته باشند.
- برای مراقبت از خود، مانند حمام کردن، نظافت، دوش گرفتن و استفاده از حمام به کمک نیاز پیدا کنند.
زوال عقل شدید ناشی از بیماری آلزایمر
در آلزایمر شدید پلاک ها و گره ها در سر تا سر مغز وجود دارد که منجر به کوچک شدن بافت مغز به میزان قابل توجهی می شود. به همین دلیل، بیمار:
- تقریبا حافظه خود را به صورت کامل از دست می دهد.
- به صورت کامل از محیط اطراف خود بی اطلاع است.
- برای انجام دادن تمامی کارهای اساسی زندگی نظیر غذا خوردن، راه رفتن و … به کمک احتیاج پیدا می کند.
- توانایی ارتباط برقرار کردن و صحبت با دیگران را از دست می دهد و صحبت های آن ها به چند کلمه یا عبارت محدود می شود.
- در برابر انواع بیماری ها، عفونت ها، به خصوص ذات الریه و عفونت های پوستی آسیب پذیر می شود.
تغییرات رایج در شخصیت و رفتار بیمار مبتلا به بیماری آلزایمر
تغییرات شخصیتی و رفتاری رایجی که ممکن است در بیماران مبتلا به این بیماری مشاهده کنید عبارتند از:
- خیلی سریع ناراحت، نگران و عصبانی شدن.
- رفتار افسرده یا عدم علاقه به چیزها
- پنهان کردن چیزها یا بر این باور بودن که دیگران، در حال پنهان کردن چیزهایی هستند.
- چیزهایی را تصور می کنند که وجود ندارند.
- در زمان دوری از خانه گم و سرگردان می شوند.
- زیاد قدم می زنند.
- رفتار غیرعادی جنسی نشان می دهند.
- به شما یا سایر افراد ضربه می زنند.
- از آن چیزی که می بیند یا می شنود، درک درستی ندارند.
همچنین امکان دارد متوجه شوید که بیمار دیگر اهمیتی به ظاهرش نمی دهد؛ یا اینکه بدون حمام رفتن فقط لباس های خود را روزانه عوض می کند.
عوامل موثر بر رفتار افراد مبتلا به بیماری آلزایمر
علاوه بر تغییراتی که در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر رخ می دهد؛ موارد دیگری نیز وجود دارد که ممکن است باعث بدتر شدن علائم این بیماری و تغییر رفتار افراد مبتلا به آلزایمر شود. از این عوامل عبارت اند از:
- احساساتی مثل غم، ترس، سردرگمی یا اضطراب و استرس.
- مشکلات مربوط به سلامتی بدن، مثل بیماری، درد، مصرف داروهای جدید یا کمبود خواب.
- سایر مسائل فیزیکی نظیر عفونت، ابتلا به یبوست، گرسنگی یا تشنگی، داشتن مشکلات بینایی یا شنوایی.
سایر مشکلات موجود در محیط اطراف نیز، ممکن است بر رفتار فرد مبتلا به آلزایمر تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، سر و صدای زیاد، مثل صدای تلویزیون، رادیو، یا صدای بلند تعداد زیادی از افراد که در یک زمان صحبت می کنند؛ می تواند باعث ناامیدی و سردرگمی افراد مبتلا به آلزایمر شود.
نکاتی برای کمک و مراقبت از افراد مبتلا به بیماری آلزایمر
مراقبان و پزشکان نمی توانند جلوی ایجاد تغییرات مربوط به آلزایمر در شخصیت و رفتار بیمار را بگیرند. اما می توانند نحوه کنار آمدن با آن را یاد بگیرند. در اینجا چند نکته را بیان می کنیم که به شما یاد می دهد چگونه به بیمار مبتلا به آلزایمر کمک کنید:
- همه چیز را ساده نگه دارید. هر بار از بیمار یک چیز بپرسید یا در مورد یک چیز با او سخن بگویید.
- به فرد اطمینان دهید که او در امان است و شما در آن جا هستید تا کمک کنید.
- به جای کلمات، روی احساسات او تمرکز کنید. به عنوان مثال، بگویید: “به نظر می رسد نگران هستید.”
- تا جایی که می توانید از طنز و شوخی برای ارتباط با فرد مبتلا به بیماری آلزایمر استفاده کنید.
- بحث نکنید و از بیمار دلیل انجام کارهایی را که انجام می دهد، نپرسید.
- سعی کنید ناراحتی یا عصبانیت خود را بروز ندهید. اگر ناراحت یا عصبانی شدید، نفس عمیق بکشید و تا شماره 10 بشمارید. اگر برای بیمار خطری ندارد نیز، چند دقیقه اتاق را ترک کنید.
- به بیمارانی که زیاد راه می روند، مکان امنی برای پیاده روی بدهید. کفش های راحت و محکم برای بیمار تهیه کنید. به آن ها تنقلات سبک بدهید تا در حین راه رفتن بخورند تا زیاد وزن کم نکنند؛ همچنین از اینکه نوشیدنی کافی دارند، اطمینان حاصل کنید.
- سعی کنید از موسیقی، آواز خواندن یا رقصیدن برای پرت کردن حواس شخص استفاده کنید.
- از بیمار کمک بخواهید. به عنوان مثال، بگویید: «بیا میز را بچینیم» یا «برای تا کردن لباس ها به کمک نیاز دارم».
سخن آخر
بیماری آلزایمر یک وضعیت عصبی است که تجمع پلاک ها و گره ها در مغز، همراه با مرگ سلولی، باعث از دست دادن حافظه و زوال شناختی می شود. در حال حاضر نیز، هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. اما داروها و سایر درمان های موجود، می توانند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش علائم شناختی، عاطفی و رفتاری کمک زیادی کنند و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشند.
