بیماری پارکینسون یکی از بیماری های شایع در افراد با سنین بالا است و یک بیماری پیشرونده به حساب می آید. در این بیماری سلول های مغزی که مسئول حرکت، کنترل عضلات و تعادل هستند؛ دچار اختلال شده و شروع به تخریب و از بین رفتن می کنند. در نتیجه فرد با مشکلات و علائم مختلفی رو به رو می شود که اولین آن ها شامل لرزش در دست ها و پاها است. پزشکان و کارشناسان چنین لرزشی را “shaking palsy” یا پارکینسون می نامند.
در صورتی که به دنبال آشنایی با این بیماری، نحوه و دلایل پیشرفت آن، شیوه های درمانی و کارهایی که باعث بهبود و کنترل آن می شود، هستید؛ در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا همه چیز درباره بیماری پارکینسون را با شما در میان بگذاریم.
چه کسانی به پارکینسون مبتلا می شوند؟
به صورت معمول، افراد بعد از 60 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند. با این حال، تعدادی از افراد نیز وجود دارند که در سنین پایین تر به آن مبتلا می شوند. به عنوان مثال، افراد مشهوری چون مایکل جی فاکس در حدود 30 سالگی و بوکسور محمد علی در سن 42 سالگی به این بیماری مبتلا شدند.
علاوه بر این، به صورت معمول، تعداد ابتلا مردان به این بیماری تقریبا 1.5 برابر بیشتر از زنان است.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که احتمال ابتلا به این بیماری در گروه سنی 60 به بالا حدود 2 تا 4 درصد است. در نتیجه، این بیماری نادر نیست؛ اما احتمال ابتلای افراد بالای 60 سال به این بیماری زیاد نیست.
علت ایجاد بیماری پارکینسون چیست؟
این بیماری به این صورت ایجاد می شود که سلول های موجود در توده سیاه (Substantia nigra)، یعنی قسمتی از مغز که مسئول کنترل حرکات است، کاهش پیدا می کند. با کاهش و مرگ سلول ها در این قسمت، تولید دوپامین در بدن متوقف می شود. از آن جایی که دوپامین به سلول های عصبی کمک می کند تا برای حرکت اندام های مختلف بدن با یکدیگر همکاری داشته باشند؛ بدون تولید دوپامین دستورات مربوط به انجام حرکات بدن به خوبی توسط مغز منتقل نمی شوند. در نتیجه مغز پیام های لازم را در مورد چگونگی و زمان حرکت دریافت نمی کند و بیماری پارکینسون ایجاد می شود.
متاسفانه دلیل تغییر و تخریب سلول های ساقه مغز و مرگ آن ها تا به حال مشخص نشده است. با این حال، پزشکان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد حدود 90 درصد از کل بیماری های پارکینسون می شود.
مراحل و علائم ایجاد بیماری پارکینسون
این بیماری به آرامی پیشرفت می کند و علائم آن در طول سال های متمادی کم کم ظاهر می شود. اگر چه برخی از افراد به ویژه افرادی که دچار پارکینسون زودرس در سنین جوانی می شوند؛ ممکن است علائم را خیلی سریع تر مشاهده کنند؛ علائم در سایر افراد به آرامی و در طول سال های طولانی افزایش پیدا می کند. درمان نیز تا حد زیادی بروز علائم را در بسیاری از بیماران کاهش می دهد.
از شایع ترین علائمی که بیماران پارکینسون به آن دچار می شوند نیز عبارت اند از:
• لرزش اندام های بدن
لرزش در بیماری پارکینسون که ترمور نیز نامیده می شود، به عنوان یکی از اولین علائم در بیمار ظاهر می شود. این لرزش ابتدا در یک اندام بدن مثل دست، پا، انگشت یا بازو به وجود می آید. به صورت تقریبی نیز 70 درصد از بیماران مبتلا به پارکینسون در زمان استراحت این لرزش ها را تجربه می کنند. لرزشی که معمولا سرعت آن زیاد است و 4 تا 6 بار در ثانیه، به صورت ریتمیک می لرزد.
در حالی که، در زمان استفاده از اندام های بدن خود برای انجام کارهای مختلف، لرزش ها متوقف می شود. به عنوان مثال، زمانی که بیمار برای نوشتن یا خوردن غذا دست خود را بلند می کند، لرزش ها متوقف می شود.
البته لرزش ها در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به 3 شکل اتفاق می افتد که عبارت اند از:
- لرزش غلتشی: این نوع لرزش مشابه حرکت “قرص چرخاندن” است که در آن انگشت شست و انگشت اشاره به عقب و جلو حرکت می کنند.
- لرزش وضعیتی: این نوع لرزش زمانی اتفاق می افتد که فرد در حالت خاصی مثل نگه داشتن دست ها به سمت جلو باشد.
- لرزش عضلانی: این نوع لرزش زمانی اتفاق می افتد که فرد از عضلات خود استفاده می کند.
برادی کینزی در بیماری پارکینسون
از دیگر علائم اولیه این بیماری، برادی کینزی یا کندی در انجام حرکات است. شدت برادی کینزی می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. تا جایی که برخی از بیماران ممکن است متوجه نشوند که انجام حرکات ساده مانند غذا خوردن، نوشتن یا لباس پوشیدن آن ها بیشتر طول می کشد.
در حالی که برخی دیگر ممکن است در انجام فعالیت های روزانه خود با مشکل بیشتری رو به رو شوند.به عنوان مثال در بلند شدن از صندلی یا مبل مشکل داشته باشند. در حین راه رفتن ناگهان کند یا متوقف شوند.
علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است پلک زدن کمتر، لبخند ضعیف تر یا بیان کمتر را تجربه کنند. این تغییرات ممکن است برای افرادی که نمی دانند فرد مبتلا به پارکینسون است، غیرعادی یا بی علاقه به نظر برسد.
اختلال در تعادل
از آن جایی که پارکینسون بخشی از مغز را که مسئول کنترل حرکات بدن است را تحت تاثیر قرار می دهد؛ اختلال در تعادل یکی از رایج ترین علائم است که با پیشرفت بیماری ظاهر می شود. با پیشرفت بیماری ممکن است بدن بیمار در وضعیت نامناسبی (حالت خمیده) با افتادگی شانه ها، کشیده شدن سر به جلو و … قرار بگیرد. در نتیجه بیمار با مشکلاتی در تعادل داشتن بدن و زمین خوردن رو به رو شود.
سفتی عضلات در بیماری پارکینسون
گروه های عضلانی در اندام های آسیب دیده شل نمی شود. بنابرین ممکن است بیماران درد گرفتگی عضلانی را تجربه کنند. علاوه بر این، یکی از نشانه های پارکینسون این است که ممکن است هنگام راه رفتن فرد، یک دست به طور معمول به جلو و عقب نچرخد.
سایر علائم بیماری پارکینسون
در زیر به برخی از علائمی اشاره می کنیم که به صورت معمول افراد مبتلا به پارکینسون به ویژه در زمان پیشرفت بیماری، آن ها را تجربه می کنند. البته این نکته را باید در نظر داشته باشید که علائم در هر بیمار متفاوت است و هر بیمار برخی یا همه این علائم را نخواهد داشت:
- لرزش دو طرفه
- مشکل در خواب و خستگی
- پوست چرب و شوره سر
- تغییرات گفتار (صدای نرم، لغزش کلمه)
- یبوست،
- مشکلات بلع
- تغییرات ذهنی (از دست دادن حافظه، به راحتی گیج شدن، زوال عقل، توهم)
مراحل تشخیص بیماری پارکینسون
تشخیص پارکینسون بهتر است توسط متخصصی مانند متخصص مغز و اعصاب انجام شود. اکثریت پزشکان و متخصصان در ابتدا با بررسی علائم بیماری که در بالا گفته شد؛ دست به تشخیص بیماری می زنند. آن ها به دنبال علائم اولیه مانند لرزش در هنگام استراحت و سفتی عضلات در هنگام حرکت اندام ها خواهند بود. همچنین ممکن است واکنش شما را به کشش ناگهانی از پشت بررسی کنند تا ببینند چقدر خوب می توانید تعادل خود را حفظ کنید.
علاوه بر این، با وجود اینکه هیچ نوع آزمایش قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد. پزشک ممکن است از شما بخواهد تا آزمایشاتی مانند CT اسکن یا MRI را انجام دهید. زیرا به او کمک می کند تا علائم بیماری را بهتر بررسی و آن ها را به عنوان علائم پارکینسون یا علائم مشابه در موارد مشابه مثل علائم سکته مغزی، تومورهای مغزی و … تایید یا رد کند.
روش های درمان بیماری پارکینسون
به صورت کلی پارکینسون از بیماری هایی به حساب می آید که تا به حال روش درمانی برای آن ها کشف نشده است. با این حال، داروها و روش های درمانی متعددی وجود دارد که می تواند این بیماری را کنترل و روند پیشرفت آن را به تاخیر بیندازد.
از این داروها و روش های درمانی عبارت اند از:
• مصرف داروی لوودوپا
لوودوپا، به شکل کاربیدوپا و لوودوپا در یک قرص، موثرترین دارو برای کاهش یا توقف موقت علائم بیماری پارکینسون بوده است. بافت مغز این دارو را به دوپامین تبدیل می کند. با این حال، با گذشت زمان (حدود 6 سال) به دلیل عادت کردن بدن، علائم بهبودی ناشی از مصرف دارو کاهش پیدا می کند. لذا ممکن است دوزهای بالاتر و سایر داروها اضافه شود.
علاوه بر این، عوارض جانبی لوودوپا (تهوع، استفراغ، تغییرات ذهنی، و حرکات غیرارادی) به ویژه با استفاده از آن در طول سال ها ایجاد می شود. این عوارض جانبی را می توان با افزایش آهسته دوز دارو در طول زمان کاهش داد.
مصرف داروی آگونیست های دوپامین
اگر چه کاربیدوپا-لوودوپا اولین داروی معمولی برای درمان بیماری پارکینسون است؛ داروهای دیگری که اثر دوپامین را تقلید می کنند نیز وجود دارد که آگونیست های دوپامین نامیده می شوند. این دارو ممکن است در صورت کاهش اثرات کاربیدوپا-لوودوپا استفاده شوند.
از آگونیست های دوپامین های رایج برای درمان پارکینسون باید به داروهایی مانند Apokyn، Mirapex، Parlodel و Requip اشاره کرد. این داروها دارای عوارض جانبی مشابه کاربیدوپا-لوودوپا (به عنوان مثال، تهوع، استفراغ، و روان پریشی) هستند.
سایر داروهای مصرفی برای درمان بیماری پارکینسون
برخی از داروها در ترکیب با کاربیدوپا-لوودوپا برای مهار تجزیه دوپامین توسط بدن یا بهبود اثربخشی کاربیدوپا-لوودوپا استفاده می شوند. از این داروها باید به آزیلکت، الدپریل و زلاپار اشاره کرد که تجزیه دوپامین را مهار می کنند در حالی که انتاکاپون و تاسمار می توانند اثر کاربیدوپا-لوودوپا را بهبود بخشند.
جراحی تحریک عمیق مغز برای درمان بیماری پارکینسون
علاوه بر دارودرمانی، روش دیگری که معمولاً برای کاهش علائم پارکینسون صورت می گیرد؛ تحریک عمیق مغز نامیده می شود. این تکنیک شامل جراحی برای کاشت الکترودهای عمیق در مغز در گلوبوس پالیدوس، تالاموس یا نواحی هسته زیر تالاموس است. سپس تکانه های الکتریکی که بافت مغز را برای جلوگیری و غلبه بر لرزش، سفتی و حرکات آهسته تحریک می کند، داده می شود.
تولید تکانه ها به وسیله یک باتری صورت می گیرد. این نکته را نیز باید در نظر داشت که این جراحی برای هر بیمار پارکینسون مناسب نیست. به صورت معمول نیز، بر روی بیمارانی انجام می شود که معیارهای خاصی را دارند.
همچنین جراحی دیگر علائم را متوقف نمی کند و به پیشرفت بیماری پایان نمی دهد.
درمان بیماری پارکینسون با آر تی ام اس
دستگاه آر تی ام اس یکی از شیوه های نوین برای درمان این بیماری به حساب می آید. در این روش، برخی از مناطق مغز به صورت غیر تهاجمی و بدون اینکه فرد بیهوش شود؛ تحریک می شود. به این صورت که فرد بر روی صندلی مخصوص دستگاه می نشیند؛ سپس پزشک متخصص سیم های دستگاه را بر روی سر بیمار قرار می دهد و با ارسال پالس های الکتریکی کوتاه، نقاطی از مغز رو تحریک می کند تا تشویق به تولید دوپامین بیشتری شوند. در نتیجه به واسطه تولید دوپامین بیشتر، علائم بیماری پارکینسون کاهش پیدا کند.
رژیم غذایی متعادل برای پارکینسون
در هر کدام از روش های درمانی، برخی عوارض و مشکلات برای بیمار ایجاد می شود که با داشتن یک رژیم غذایی مناسب تا حد زیادی می توان آن ها را رفع کرد. به عنوان مثال، برخی از علائم فردی بیماری پارکینسون مانند یبوست را می توان با رژیم غذایی پر فیبر همراه با افزایش مایعات درمان کرد. اثرات داروی کاربیدوپا-لوودوپا را می توان با پروتئین موجود در غذاها کاهش داد. اما اگر دارو با مایع حدود 30 دقیقه قبل از غذا مصرف شود؛ تداخل پروتئین را می توان کاهش داد یا از بین برد. برخی از بیماران نیز ممکن است به مصرف مکمل های ویتامین و مواد معدنی نیاز پیدا کنند.
پیشگیری از بروز علائم بیماری پارکینسون
در حال حاضر، هیچ چیزی نمی تواند از علائم پارکینسون جلوگیری کند. اگرچه درمان می تواند علائم را کاهش دهد. اما از نظر آماری، افرادی که قهوه می نوشند و سیگار می کشند؛ کمتر به پارکینسون مبتلا می شوند. اما ممکن است به دلیل این عادات (به ویژه سیگاری ها) دچار مشکلات دیگری شوند.
از آن جایی که محققان حدس می زنند که حدود 90 درصد از بیماری پارکینسون به دلیل ترکیبی از علل ژنتیکی و محیطی است؛ اجتناب از برخی محرک های محیطی امکان دارد از ابتلا برخی افراد به این بیماری جلوگیری کند. علاوه بر این، محققان در تلاش برای یافتن داروها یا مکمل هایی هستند که می توانند از سلول های مغزی که باعث تولید دوپامین می شود، محافظت کنند.
