اختلال استرس پس از سانحه PTSD یک اختلال روانی است که در پاسخ به یک رویداد آسیب‌زا و تهدیدآمیز ایجاد می‌شود. این رویداد می‌تواند شامل تجربه‌ی مستقیم یک حادثه‌ی وحشتناک، شاهد بودن چنین حادثه‌ای برای فرد دیگری، یا شنیدن از یک رویداد وحشتناک برای فرد نزدیک باشد. این اختلال یک اختلال ناتوان کننده است که با افکار مزاحم، کابوس‌ها، اجتناب از یادآوری تروما، خلق و خوی منفی، هوشیاری بیش از حد و اختلالات خواب مشخص می‌شود.
اختلال استرس پس از سانحه در کودکان یا بزرگسالانی رخ می‌دهد که در معرض یک رویداد مهم مانند تهدید به مرگ قریب‌الوقوع، آسیب جدی یا آسیب جسمانی قرار گرفته‌اند و قربانی یا شاهد آن بوده‌اند.
همچنین این اختلال می‌تواند پس از اعلام مرگ خشونت‌آمیز یا غیرمنتظره یا رویدادی جدی که برای یکی ازعزیزان فرد رخ داده، اتفاق بیفتد. افراد مبتلا به PTSD می‌توانند افرادی باشند که در نبردهای نظامی شرکت کرده‌اند، قربانی تجاوز فیزیکی یا جنسی، بلایای طبیعی یا گروگان گیری شده‌اند و یا والدینی که کودک خود را از دست داده‌اند. وجه مشترک همه آنها این است که این رویداد را به عنوان عامل استرس یا ترس شدید تجربه کرده‌اند و در مقابل آن احساس ناتوانی دارند.
تاریخچه اختلال استرس پس از سانحه PTSD
آسیب‌های روانی در میان سربازان از دوران باستان گزارش شده و اگرچه در آن زمان نامی برای این اختلال وجود نداشت، اما توصیفاتی از علائمی شبیه به PTSD در نوشته‌های تاریخی یافت می‌شود. برای مثال، سربازان رومی پس از جنگ‌ها علائمی مانند کابوس، اضطراب و اجتناب از موقعیت‌های خاص را تجربه می‌کردند.
با شیوع جنگ جهانی اول، پزشکان با حجم بالایی از سربازانی روبرو شدند که از علائمی مانند افسردگی، اضطراب و کابوس رنج می‌بردند. این علائم به عنوان “نوروز جنگ” شناخته می‌شد. در طول جنگ جهانی دوم، توجه بیشتری به این اختلال معطوف شد و اصطلاحاتی مانند “شوک پوسته” و “اختلال عصبی جنگ” برای توصیف این شرایط استفاده می‌شد.
از دهه 1970 به بعد، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه PTSD انجام شده است. محققان به دنبال درک بهتر علل، مکانیسم‌ها و درمان‌های موثر برای این اختلال بوده‌اند. زیرا خشونت و درگیری‌های بزرگ بین المللی قرن بیستم است که به درک عمیق‌تری از اختلالات روانی نیاز دارد. مفهوم اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD تا سال 1980، پس از ویرانی‌های جنگ ویتنام در میان کهنه سربازان آمریکایی، از نظر بالینی تعریف نشده بود.
در دهه‌های اخیر آگاهی عمومی در مورد PTSD افزایش یافته است و افراد بیشتری به دنبال کمک برای مقابله با علائم این اختلال هستند. همچنین با پیشرفت علم روانشناسی، درمان‌های موثرتر و متنوع‌تری برای PTSD توسعه یافته است.
شیوع بالای اختلال استرس پس از سانحه PTSD در جمعیت‌های خاص
گفته می شود که شیوع اختلال استرس پس از سانحه PTSD در جمعیت عمومی 5 تا 12 درصد است، اما این داده‌ها عمدتاً از مطالعات انجام شده در ایالات متحده بدست می‌آیند (مطالعات در مورد این موضوع در سایر کشورها نادرتر است). علاوه بر این، این ارقام به دلیل عدم آگاهی از این اختلال و ارائه ناقص آن دست کم گرفته شده است.
در مورد جمعیت‌های خاص که اغلب تحت تأثیر PTSD قرار می‌گیرند، داده‌های بیشتری وجود دارد. به عنوان مثال، تخمین زده می‌شود که نزدیک به یک چهارم پرسنل نظامی که در جنگ شرکت داشته‌اند، تحت تأثیر اختلال استرس پس از سانحه PTSD قرار گرفته‌اند.
در مورد شاهدان مستقیم یا غیرمستقیم اقدامات تروریستی، اخیراً چندین بررسی اپیدمیولوژیک در فرانسه با همکاری تیم‌های Inserm انجام شده است. بد نیست بدانید 6 تا 18 ماه پس از حملات ژانویه 2015 (چارلی ابدو، هایپر کشر، مونتروژ، داممارتین-ان-گوله)، 18 درصد از شاهدان دچار PTSD شدند.
یک مطالعه دیگر در پی این سری از حملات انجام شد و توضیح داد که جمعیت عمومی می‌توانستند بدون اینکه مستقیماً شاهد حوادث جمعی آسیب‌زا باشند یا شخصاً تحت تأثیر رویدادهای آسیب‌زا قرار گرفته باشند، دچار PTSD شده باشند. زمان صرف شده برای تماشای تصاویر این حملات در تلویزیون با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های خاص پس از سانحه مرتبط بود.
علائم اختلال استرس پس از سانحه PTSD
افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه PTSD مبتلا هستند، معمولاً طیف وسیعی از علائم را تجربه می‌کنند. این علائم معمولاً به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
بازگشت مجدد به رویداد: این علائم شامل فلش‌بک‌ها (احساس مجدد تجربه کردن رویداد)، کابوس‌های شبانه و واکنش‌های شدید فیزیولوژیکی به محرک‌هایی که یادآور رویداد هستند (مانند ضربان قلب تند، تعریق و تنگی نفس) می‌شود. به عنوان مثال، یک صدای بلند ممکن است باعث یادآوری یک حمله شود و باعث شود فرد وحشت زده خود را به زمین بیاندازد.
اجتناب: افراد مبتلا به PTSD اغلب از مکان‌ها، افراد یا فعالیت‌هایی که آنها را به یاد رویداد می‌اندازد، اجتناب می‌کنند. همچنین ممکن است احساس بیگانگی یا جدا شدن از دیگران را داشته باشند.
تغییرات شناختی و عاطفی: این تغییرات شامل احساس گناه، شرم، ترس، خشم، بیزاری، بی حسی عاطفی، مشکلات تمرکز و حافظه و دشواری در حفظ روابط می‌شود.
هیجان‌زدگی: علائم هیجان‌زدگی شامل مشکل در خوابیدن، تحریک‌پذیری، عصبانیت، مشکل در تمرکز و پرش ناگهانی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ممکن است برانگیختگی بیش از حد، تحریک پذیری و واکنش نشان دهند، یا ممکن است بی حس و دور به نظر برسند.
تشخیص اختلال استرس پس از سانحه PTSD
برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه PTSD ، بیماران باید به طور مستقیم یا غیرمستقیم در معرض یک رویداد آسیب زا قرار داشته باشند و علائمی از هر یک از دسته های زیر را برای مدت بیشتر از یک ماه تجربه کنند.
تشخیص و علائم بازگشت مجدد به رویداد
- داشتن خاطرات مکرر، غیرارادی و مزاحم
- دیدن رویاهای مزاحم مکرر (مثلاً کابوس) در مورد رویداد
- رفتار کردن یا رنج کشیدن به گونه ای که انگار واقعه دوباره اتفاق می افتد
- احساس شدید پریشانی روانی یا فیزیولوژیکی هنگام یادآوری رویداد
تشخیص و علائم اجتنابی
- اجتناب از افکار، احساسات یا خاطرات مرتبط با رویداد
- اجتناب از فعالیت‌ها، مکان‌ها، مکالمات یا افرادی که باعث ایجاد خاطرات رویداد می‌شوند
- اثرات منفی بر توانایی‌های فکری و خلق و خو
- از دست دادن حافظه عناصر مهم رویداد (فراموشی تجزیه‌ای)
- احساس جدایی یا دوری از دیگران
تشخیص و علائم تغییرات شناختی و عاطفی
- باورها یا انتظارات منفی مداوم و اغراق آمیز در مورد خود، دیگران یا جهان
- ایده‌های تحریف شده مداوم در مورد علت یا پیامدهای تروما که منجر به سرزنش خود یا دیگران می‌شود.
- حالت عاطفی منفی مداوم (مانند ترس، وحشت، خشم، گناه، شرم)
- کاهش چشمگیر علاقه یا مشارکت در فعالیت‌های مهم
- ناتوانی مداوم در تجربه احساسات مثبت (مانند شادی، رضایت، احساسات لطیف)
تشخیص و علائم هیجان زدگی
- مشکل در به خواب رفتن
- تحریک پذیری یا طغیان خشم
- رفتار بی پروا یا خود ویرانگر
- مشکل در تمرکز
- افزایش واکنش مبهوت کننده
- هوشیاری فوق العاده
چه زمانی علائم اختلال استرس پس از سانحه PTSD ظاهر می‌شود؟
علائم اختلال استرس پس از سانحه PTSD معمولاً در سه ماه اول پس از رویداد آسیب زا شروع می‌شود. با این حال، گاهی اوقات علائم چندین ماه یا حتی سال‌ها بعد ظاهر می‌شوند. این تاخیر در ظهور علائم می‌تواند به دنبال یک رویداد محرک باشد (مثلاً یک استرس جدید یا یک سالگرد می‌تواند خاطره یک ضربه قبلی را بیدار کند).
علائم اختلال استرس پس از سانحه PTSD چقدر طول می‌کشد؟
شدت و مدت اختلال استرس پس از سانحه بسیار متفاوت است. علائم ممکن است از چند هفته تا چند سال طول بکشند. حدود نیمی از افرادی که علائم استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند ظرف یک یا دو سال بهبود می‌یابند. با این حال، در برخی افراد، این مشکل می تواند مزمن شود.
علل اختلال استرس پس از سانحه PTSD
هر رویدادی که تهدیدکننده‌ی زندگی یا سلامت باشد، می‌تواند باعث ایجاد PTSD شود. برخی از رویدادهای رایجی که باعث PTSD می‌شوند عبارتند از:
- جنگ
- بلایای طبیعی
- تصادفات شدید
- خشونت جنسی
- حمله‌های تروریستی
- بیماری‌های جدی
عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به PTSD را افزایش دهند، از جمله:
- شدت رویداد آسیب‌زا
- مدت زمان مواجهه با رویداد
- داشتن سابقه‌ی اختلالات روانی
- نداشتن سیستم حمایتی قوی
- مواجهه مکرر با رویدادهای استرس‌زا
درمان اختلال استرس پس از سانحه PTSD
خوشبختانه، درمان‌های موثر برای PTSD وجود دارد. درمان‌ها معمولاً ترکیبی از مراقبت از خود بیمار، روان درمانی و دارو درمانی هستند.
مراقبت از خود بیمار
خودمراقبتی بیمار در طول و بعد از یک بحران یا تروما ضروری است. خودمراقبتی شامل موارد زیر است:
امنیت شخصی
پس از تروما، افراد زمانی بهتر می‌توانند با این تجربه کنار بیایند که بدانند خود و عزیزانشان در امان هستند. با این حال، دستیابی به امنیت کامل در طول بحران‌هایی مانند سوء استفاده خانگی، جنگ، یا بیماری‌های همه گیر عفونی می‌تواند دشوار باشد. در طول این مشکلات مداوم، افراد باید در مورد اینکه چگونه خود و عزیزانشان می‌توانند تا حد امکان ایمن باشند، از متخصصان مشاوره بگیرند.
سلامت جسمانی
سلامت جسمانی می‌تواند در طول و بعد از تجارب آسیب زا در خطر باشد. تا جایی که ممکن است، فرد در معرض خطر باید سعی کند به یک برنامه غذایی سالم از خوردن، خوابیدن و ورزش پایبند باشد. داروهای آرام بخش (مثلاً بنزودیازپین ها) و مسموم کننده (مثلاً الکل) و سایر داروها باید در حد اعتدال استفاده شوند.
ذهن آگاهی
اگر شرایط اجازه دهد، افرادی که در معرض خطر هستند باید برنامه‌های روزانه عادی را تنظیم کرده و به آنها احترام بگذارند، در خانواده و جامعه خود ادغام شوند و سرگرمی‌های قبلی را تمرین کنند (یا سرگرمی های جدید ایجاد کنند). محدود کردن زمان صرف شده برای تماشای اخبار و انجام به فعالیت‌های دیگر (مانند خواندن یک رمان، انجام یک پازل، نقاشی کردن یک عکس، آشپزی و …) مفید است.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما قوی‌ترین شواهد اثربخشی را برای اکثر بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه دارد. مانند اختلال استرس حاد، این شکل از روان درمانی شامل آموزش بیمار، سازماندهی مجدد شناختی و قرار گرفتن در معرض درمانی با خاطرات تجربه آسیب زا است.
این درمان نوعی درمان شناختی رفتاری است که شامل صحبت در مورد پیامدهای تجربیات آسیب زا و از بین بردن افکار منفی در مورد خود و تجربیات آسیب زا است. روان درمانی مؤثر با پردازش یک سری خاطرات آسیب زا، پاسخ روانی فیزیولوژیکی را با تکنیک‌هایی مانند تنفس کنترل شده مدیریت می‌کند و در نتیجه به تدریج تاثیر خاطرات را حساسیت زدایی می‌کند.
حساسیت زدایی با حرکات چشم نوعی از مواجهه درمانی است که می‌توان از آن نیز استفاده کرد. در این روش درمانی، از بیماران خواسته می‌شود که انگشت متحرک درمانگر را در حالی که تصور می‌کنند در معرض آسیب قرار گرفته‌اند، دنبال کنند. در حالی که برخی از کارشناسان معتقدند که حرکات چشم خود باعث حساسیت زدایی می شود، برخی دیگر اثربخشی آن را تأیید نموده‌اند.
سبک درمانی در درمان اختلال استرس پس از سانحه مهم است. گرمی، راحتی و همدلی برخی از عوامل غیر اختصاصی هستند که می‌توانند هنگام کار با افراد مبتلا به علائم استرس پس از سانحه مانند شرم، اجتناب، هوشیاری بیش از حد و جدایی بسیار مهم باشند.
دارو درمانی
شواهد برای دارو درمانی در اختلال استرس پس از سانحه نسبت به روان درمانی متمرکز بر تروما قوی‌تر است. در این روش از داروها برای درمان اختلالات روانپزشکی یا علائم مهم اختلال استرس پس از سانحه، مانند افسردگی یا اضطراب استفاده می‌شود.
مهارکنند های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) می‌توانند اضطراب و یا افسردگی را کاهش دهند. به نظر می‌رسد پرازوسین کابوس‌ها را کاهش می‌دهد. استفاده یک دوره کوتاه آرامبخش می‌تواند بی‌خوابی را تسکین دهد. داروهای مختلف دیگر نیز با افزایش شواهد اثربخشی استفاده می‌شوند. این داروها شامل تثبیت کننده‌های خلق و خو (مثلاً اسید والپروئیک)، داروهای ضد روان پریشی غیر معمول (مانند آریپیپرازول)، و روانگردان‌ها مانند MDMA، کتامین و سیلوسایبین هستند .
نکات مهم در مورد اختلال استرس پس از سانحه PTSD
- PTSD یک بیماری قابل درمان است. با درمان مناسب، افراد مبتلا به PTSD می‌توانند بهبود یابند.
- درمان زودهنگام می‌تواند به بهبودی کامل کمک کند و هرچه زودتر درمان آغاز شود، احتمال بهبودی بیشتر است.
- افراد مبتلا به PTSD نباید احساس شرم یا گناه کنند. بسیاری از افراد به PTSD مبتلا می‌شوند و کمک گرفتن از یک متخصص هیچ شرمی ندارد.
- کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان می‌تواند به شما کمک کند تا با این اختلال مقابله کنید.
- داشتن یک سیستم حمایتی قوی از دوستان و خانواده می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.
- سبک زندگی سالم؛ ورزش منظم، تغذیه سالم و خواب کافی به بهبود علائم کمک می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر PTSD هستند؟
PTSD ناشی از تعامل بین سه گروه اصلی از عوامل کمک کننده است:
عوامل موجود: عوامل از قبل موجود، مانند تجربیات دردناکی که قبلاً توسط فرد تجربه شده است، حساسیت او به ترس، شخصیت او، وضعیت سلامت جسمی و روانی یا حتی سن او در زمان وقوع رویداد محرک در امکان ابتلا به این اختلال تأثیر دارند. همچنین عوامل ژنتیکی یا اپی ژنتیکی که انعطاف پذیری مغز را کنترل می‌کنند، در این اختلال دخیل هستند. زنان و افرادی که دارای سطوح اجتماعی، اقتصادی یا تحصیلات پایین هستند نیز بیشتر در معرض خطر هستند.
خود رویداد : شدت، میزان و مدت رویداد، تأثیر عاطفی آن، نزدیکی آن، پیامدهای فیزیکی آن و غیره عناصری هستند که بدیهی است خطر بالقوه PTSD را قوت می‌بخشند.
زمینه پس از سانحه: در حالی که وجود کمک‌های روانی و حمایت اجتماعی و خانوادگی ارزشمند است، استرس یا درد مزمن خطر PTSD را افزایش می‌دهد.
در هر صورت، فردی بدون هیچ عامل آسیب پذیری خاصی ممکن است همچنان در شرایط خاصی دچار PTSD شود.
تاثیر قدرتمندPTSD بر زندگی روزمره و سلامتی
هنگامی که به PTSD توجهی نشود، استرس پس از سانحه مزمن می‌شود و با انواع دیگر از علائم همراه می‌گردد: در این حالت فرد از خستگی مزمن شکایت می‌کند و نه انرژی و انگیزه‌ای برای انجام عادات زندگی روزمره خود دارد. در این حالت فرد اغلب دچار اختلالات خوردن (بی‌اشتهایی، پرخوری عصبی و غیره)، اختلال در زندگی عاطفی و میل جنسی خود می‌شود.
PTSD اغلب با سایر اختلالات سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب همراه است. این اختلال پیامدهای ناتوان کننده‌ای بر زندگی اجتماعی، خانوادگی و حرفه ای دارد. این اختلال به گونه‌ای است که خطر وابستگی به مواد روانگردان یا خطر خودکشی را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این،PTSD با وضعیت استرس مزمن همراه است که بر سلامت جسمی فرد تأثیر می‌گذارد: افرادی که از آن رنج می‌برند، خطر ابتلا به میگرن، فشار خون بالا، زخم معده، بیماری‌های پوستی و غیره را خواهند داشت.
مراقبت فوری و طولانی مدت
به منظور پیشگیری و محدود کردن اثرات استرس، کمک فوری می‌تواند توسط روانپزشکان، روانشناسان بالینی یا سایر متخصصان آموزش دیده ارائه شود. این افراد کسانی هستند که در واحدهای حمایت روانشناختی اورژانسی که در هنگام حوادث آسیب زا در فضاهای عمومی ایجاد می‌شوند، مداخله می‌کنند. حمایت ارائه شده شامل گوش دادن و حمایت روانی اجتماعی و همچنین کمک و راهنمایی پس از سانحه است. وضعیت برای افرادی که به طور جداگانه در معرض یک رویداد آسیب زا قرار می‌گیرند پیچیده‌تر است، زیرا برای این افراد ابزار لازم برای انجام اقدامات لازم برای دریافت کمک وجود ندارد.
سخن آخر
PTSD به عنوان یک اختلال اضطرابی طبقه بندی می شود. همان طور که گفتیم اختلال استرس پس از سانحه PTSD یک مشکل سلامت روان است که می‌تواند به دنبال یک رویداد آسیب زا ایجاد شود. رویداد آسیب زا زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد با مرگ، ترس از مرگ یا آسیب جدی مواجه می‌شود، یا زمانی که تمامیت جسمانی او یا شخص دیگری تهدید می‌شود. این رویداد همچنین باعث ترس شدید، احساس درماندگی یا احساس وحشت می‌شود که حتما باید توسط درمانگر برای درمان این اختلال اقدام نمود.
