شاید برای شما هم پیش آمده باشد که نیمه‌شب با ضربان شدید قلب از خواب بیدار شوید. احساس کنید قلب‌تان دارد در سینه می‌کوبد، صدای ضربان را در گوش‌هایتان بشنوید، یا حتی دچار اضطراب و نفس‌تنگی شوید.
در چنین لحظاتی ممکن است اولین فکری که به ذهنتان برسد، ترس از یک بیماری قلبی یا حمله ناگهانی باشد. اما آیا همیشه تپش قلب در خواب نشانه بیماری است؟ یا گاهی صرفاً واکنشی طبیعی به سبک زندگی، تغذیه یا استرس روزانه است؟
در این مقاله، به‌صورت کامل و قدم‌به‌قدم با شما همراه می‌شویم تا علت تپش قلب در خواب، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و درمان و همچنین راه‌های پیشگیری از آن را بررسی کنیم.
تپش قلب در خواب چیست؟
تپش قلب حالتی است که در آن شما متوجه ضربان غیرطبیعی، سریع یا قوی قلب خود می‌شوید. ممکن است حس کنید که قلب‌تان «می‌پرد»، یک ضربان را جا می‌اندازد یا خیلی سریع می‌زند.
این حالت ممکن است در هر زمانی از روز اتفاق بیفتد، اما شب‌ها و به‌ویژه هنگام دراز کشیدن یا خواب، بیشتر به چشم می‌آید؛ چراکه ذهن و بدن در آرامش هستند و توجه به ضربان قلب بیشتر می‌شود.
در بسیاری از موارد، تپش قلب شبانه خطرناک نیست و ناشی از عوامل ساده‌ای مانند تغذیه یا اضطراب روزمره است. اما در بعضی شرایط، می‌تواند نشانه یک مشکل جدی باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد.
چرا شب‌ها تپش قلب را بیشتر احساس می‌کنید؟
بدن در سکوت شب، نسبت به صداها و حس‌های درونی حساس‌تر می‌شود. در حالتی که شما دراز کشیده‌اید، تماس قلب با دیواره قفسه سینه بیشتر است و حتی ممکن است ضربان قلب را در گردن یا گوش خود نیز احساس کنید.
از طرفی، ممکن است تپش قلب در طول روز هم اتفاق افتاده باشد، اما شما به دلیل مشغله یا حواس‌پرتی آن را متوجه نشده‌اید. شب هنگام، کاهش صداهای محیطی و آرامش ذهنی باعث می‌شود حتی کوچک‌ترین تغییرات ضربان قلب، احساس شود.
چه عواملی باعث تپش قلب در خواب می‌شوند؟
دلایل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد یا تشدید تپش قلب هنگام خواب شوند. برخی از آن‌ها بی‌ضرر و موقتی هستند، اما برخی دیگر به بررسی و درمان تخصصی نیاز دارند:
دلایل رایج و معمول تپش قلب
- مصرف کافئین، نیکوتین یا الکل قبل از خواب
- استرس، اضطراب یا حمله پانیک
- کم‌آبی بدن یا به‌هم‌خوردن الکترولیت‌ها
- خستگی مفرط یا بی‌خوابی
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری، قاعدگی یا یائسگی
- خوردن وعده سنگین قبل از خواب مخصوصاً غذاهای پرچرب، پرقند یا شور
- خوابیدن به پهلوی چپ که باعث نزدیکی بیشتر قلب به دیواره قفسه سینه می‌شود
علت تپش قلب ازدیدگاه پزشکی
- بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلبی، آریتمی یا بیماری دریچه‌ای
- کم‌خونی یا فشار خون پایین
- اختلالات تیروئید، مخصوصاً پرکاری تیروئید
- پایین بودن قند خون (هیپوگلیسمی)
- التهاب عضله قلب (میوکاردیت) ناشی از عفونت ویروسی
تپش قلب در خواب چه علائمی دارد؟
ممکن است هنگام دراز کشیدن یا خواب، یکی یا چند مورد از این علائم را احساس کنید:
- ضربان شدید یا صدای ضربان قلب در گوش
- احساس «پرش» یا توقف لحظه‌ای قلب
- نفس‌تنگی یا تنگی قفسه سینه
- احساس لرزش یا «بال‌زدن» قلب در قفسه سینه
- سردرگمی، گیجی یا تعریق ناگهانی
در صورت مشاهده همزمان این علائم با تپش قلب، حتماً باید با پزشک مشورت کنید.
چه زمانی باید برای تپش قلب در خواب به پزشک مراجعه کرد؟
تپش قلب موقتی که بدون علائم دیگر باشد، معمولاً جای نگرانی ندارد. اما اگر همراه با موارد زیر بود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس یا مشکلات تنفسی
- سرگیجه، گیجی یا غش
- خستگی شدید یا ورم اندام‌ها
- ضربان قلب بیش از ۱۰۰ در حالت استراحت (بر اساس ساعت هوشمند یا حس شخصی)
چگونه پزشک تپش قلب شبانه را تشخیص می‌دهد؟
پزشک ابتدا شرح‌حال دقیق از زمان و شرایط بروز تپش قلب می‌گیرد. سپس معاینه بالینی انجام می‌شود. آزمایش‌های تشخیصی رایج شامل موارد زیر است:
- نوار قلب (EKG): برای بررسی ریتم قلب
- هولتر مانیتورینگ: ثبت ۲۴ تا ۴۸ ساعته ضربان قلب در زندگی روزمره
- اکوکاردیوگرافی: بررسی ساختار و عملکرد قلب
- آزمایش خون: بررسی کم‌خونی، عملکرد تیروئید، سطح الکترولیت‌ها و قند خون
- در برخی موارد خاص، تست استرس یا مانیتورینگ طولانی‌مدت نیز پیشنهاد می‌شود.
راهکارهای درمان تپش قلب در خواب
درمان تپش قلب بسته به علت آن متفاوت است. اما در بسیاری از موارد، بدون نیاز به دارو و با تغییر سبک زندگی می‌توان علائم را کاهش داد:
- تکنیک‌هایی مانند نفس‌کشیدن از بینی و بازدم آرام از لب‌های نیمه‌بسته
- کم‌آبی بدن یکی از دلایل رایج تپش قلب است
- گاهی فقط با چرخیدن به پهلوی دیگر یا نشستن موقت، ضربان آرام می‌شود
- کاهش استرس و اضطراب با کمک مدیتیشن و ریلکسیشن
- اجتناب از مصرف کافئین، الکل یا غذاهای سنگین پیش از خواب
در مواردی که علت تپش قلب یک بیماری زمینه‌ای باشد، درمان آن بیماری در اولویت قرار می‌گیرد. گاهی اوقات پزشک داروهایی مانند بتابلوکرها تجویز می‌کند.
آیا می‌توان از تپش قلب شبانه پیشگیری کرد؟
بله، با رعایت چند اصل ساده می‌توانید احتمال بروز تپش قلب در خواب را به حداقل برسانید:
- پرهیز از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی، به‌ویژه شب‌ها
- ترک سیگار و مواد محرک
- داشتن برنامه خواب منظم و خواب کافی
- ورزش منظم و سبک
- کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
- مدیریت اضطراب و استرس با یوگا، تنفس شکمی و تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن
آیا تپش قلب در خواب خطرناک است؟
تجربه تپش قلب در خواب می‌تواند ترسناک باشد؛ بیدار شدن ناگهانی با ضربان شدید قلب، به‌خصوص در سکوت شب، حس نگرانی و ناامنی ایجاد می‌کند. اما لازم است بدانید در بسیاری از موارد، این اتفاق به خودی خود خطرناک نیست.
همانطور که بررسی کردیم، عوامل ساده‌ای مانند اضطراب، تغذیه نامناسب، یا حتی تغییرات هورمونی می‌توانند باعث این حالت شوند. با این حال، اگر تپش قلب همراه با تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرگیجه است یا به‌طور مکرر خواب‌تان را مختل می‌کند، نباید آن را نادیده گرفت.
این وضعیت ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل قلبی جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد. قلب شما مهم‌ترین عضله بدن‌تان است؛ پس اگر دچار نگرانی شدید، به خودتان حق بدهید و در اولین فرصت با پزشک متخصص مشورت کنید. رسیدگی زودهنگام می‌تواند آرامش شبانه‌تان را برگرداند.
درمان تپش قلب با کمک روش درمانی rTMS
اگر شب‌ها با تپش قلب از خواب می‌پرید یا احساس می‌کنید قلب‌تان در سینه می‌کوبد، کاملاً طبیعی است که نگران شوید. این حالت ممکن است به‌ویژه برای کسانی که دچار اضطراب، استرس مزمن یا افسردگی هستند، بیشتر اتفاق بیفتد. در چنین شرایطی، یکی از روش‌های نوین و مؤثر برای درمان این نوع تپش قلب، تحریک مغناطیسی مغز یا rTMS است.
آر تی ام اس یک درمان غیرتهاجمی، بدون درد و تأیید‌شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکاست که با استفاده از پالس‌های مغناطیسی ملایم، نواحی خاصی از مغز را تحریک می‌کند. این نواحی در مدیریت احساسات، اضطراب و واکنش‌های فیزیولوژیکی بدن مثل ضربان قلب نقش دارند.
وقتی مغز تحت فشار روانی قرار می‌گیرد، سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که ممکن است باعث افزایش ناگهانی ضربان قلب شود. هدف ار تی ام اس، برقراری دوباره تعادل در فعالیت عصبی این نواحی است.
این روش به‌ویژه برای افرادی مؤثر است که دچار تپش قلب عصبی، حملات پانیک یا اختلالات اضطرابی پس از سانحه (PTSD) هستند و به درمان‌های رایج پاسخ نداده‌اند. آر تی ام اس rTMS کمک می‌کند تا هم شدت و هم فراوانی تپش قلب کاهش یابد، خواب آرام‌تر شود و حس کنترل بر بدن بازگردد.
اگر مدت‌هاست درگیر تپش قلب شبانه هستید و دیگر راهکارها مؤثر نبوده‌اند، شاید وقت آن رسیده که با مشورت پزشک، درمان rTMS را به‌عنوان یک گزینه جدی در نظر بگیرید. این درمان می‌تواند قدمی مطمئن به سوی آرامش شب و قلبی آرام‌تر باشد.
