حمله های پانیک یا وحشت زدگی (Panic Attack) یک دوره ناگهانی از ترس شدید هستند که باعث واکنش های شدید جسمی می شوند. این حملات حتی زمانی که خطر واقعی یا علت مشخصی برای ایجاد آن ها وجود ندارد نیز ممکن رخ دهند. در هنگام وقوع حملات پنیک نیز،، ممکن است فکر کنید که کنترل خود را از دست می دهید؛ حمله قلبی دارید یا حتی در حال مرگ هستید. به همین دلیل، این موضوع می تواند خیلی ترسناک باشد.

در نظر داشته باشید که بسیاری از افراد در طول زندگی خود فقط یک یا دو حمله پانیک یا وحشت زدگی را تجربه می کنند. سپس این مشکل زمانی که یک موقعیت استرس زا به پایان می رسد، برطرف شود. اما اگر حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره داشته اید و مدت طولانی در ترس مداوم از حمله دیگری سپری کرده اید؛ ممکن است دچار یک بیماری به نام اختلال پانیک(Panic Disorder)  باشید.

اگرچه حملات پانیک به خودی خود تهدید کننده زندگی نیستند؛ اما می توانند ترسناک باشند و به طور قابل توجهی کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهند. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله به بررسی این اختلال بپردازیم و شیوه های درمانی موثر این بیماری را معرفی کنیم.

اختلال پانیک یا وحشت زدگی چیست؟

این اختلال به معنای احساس ترس و وحشت شدیدی است که به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص به سراغ شما می آید. در این حالت ممکن است احساس کنید که قلب شما خیلی تند می زند، نفس کم می آورید و حتی فکر کنید که دارید می میرید یا دیوانه می شوید.

حملات پانیک یا وحشت زدگی اغلب بدون هیچ گونه هشدار و گاهی بدون هیچ گونه محرک روشنی، به طور ناگهانی رخ می دهند. حتی ممکن است زمانی که استراحت می کنید یا خواب هستید رخ دهند.

اگرچه برخی افراد ممکن است فقط یک بار حمله پانیک را تجربه کنند. اما بسیاری از افراد دچار حملات مکرر می شوند. حملات پانیک مکرر اغلب در موقعیت های خاصی رخ می دهند. به عنوان مثال، هنگام عبور از پل یا صحبت کردن در جمع که می توانند موقعیت هایی باشند که باعث یادآوری حملات قبلی شده و ترس و اضطراب را در شما تحریک می کنند.

در چنین موقعیت هایی، بدن به حالت آماده باش در می آید و واکنش “جنگ یا گریز” را نشان می دهد. این واکنش باعث ایجاد علائم فیزیکی حمله پانیک مانند تپش قلب، تنگی نفس و … می شود.

نکات قابل توجه در مورد پانیک یا وحشت زدگی

این نکته را در نظر بگیرید که:

• داشتن حمله پانیک لزوماً به معنای داشتن یک بیماری جدی نیست. شما می توانید یک یا چند حمله پانیک را تجربه کنید. اما در سایر جنبه های زندگی خود، سالم و خوشحال باشید. به عبارت دیگر، داشتن حمله پانیک لزوماً به معنای داشتن یک اختلال روانی گسترده نیست.
• این احتمال نیز وجود دارد که حملات پانیک همراه با اختلالات دیگری مانند اختلال پانیک (که به معنای تجربه مکرر و غیرمنتظره حملات پانیک است)؛ فوبیای اجتماعی (ترس از موقعیت های اجتماعی) یا افسردگی اتفاق بیفتد.
• صرف نظر از علت و شدت حملات پانیک، این اختلال قابل درمان است. استراتژی ها و روش های درمانی مختلفی نیز وجود دارد که می توانید برای کاهش یا از بین بردن علائم پانیک، افزایش و بازگرداندن اعتماد به نفس خود و بازپس گیری کنترل زندگی خود استفاده کنید.

علائم و نشانه های پانیک یا وحشت زدگی

علائم و نشانه های حمله پانیک به طور ناگهانی ایجاد می شوند و معمولاً در عرض 10 دقیقه به اوج خود می رسند. آن ها به ندرت بیش از یک ساعت طول می کشند و اغلب در عرض 20 تا 30 دقیقه به پایان می رسند. این حملات می توانند در هر مکان و در هر زمانی رخ دهند. به عنوان مثال، ممکن است هنگام خرید در فروشگاه، پیاده روی در خیابان، رانندگی با ماشین یا حتی نشستن روی کاناپه در خانه باشید که حمله پانیک برای شما اتفاق می افتد.

علائم حمله پانیک عبارتند از:

• تنگی نفس یا هایپرونتیلاسیون (تنفس بیش از حد)
• تپش قلب یا ضربان قلب سریع
• درد یا ناراحتی قفسه سینه
• لرزش یا تکان خوردن
• احساس خفگی
• احساس غیر واقعی یا جدا شدن از محیط اطراف
• تعریق
• حالت تهوع یا ناراحتی معده
• احساس سرگیجه، سبکی سر یا ضعف
• احساس بی حسی یا گزگز
• گرگرفتگی یا سرمازدگی
• ترس از مرگ، از دست دادن کنترل یا دیوانگی

پانیک یا وحشت زدگی یا سکته قلبی

زمانی که حمله پانیک اتفاق می افتد؛ بدن انسان با وجود اینکه هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است؛ این پیغام را می دهد که یک اتفاق خیلی بد در حال رخ دادن است. این احساس ترس شدید می تواند باعث افزایش ضربان قلب، تنگی نفس، حتی احساس درد در قفسه سینه شود.

از آنجایی که این علائم خیلی شبیه به علائم حمله قلبی هستند؛ بسیاری از افراد فکر می کنند که دچار حمله قلبی شده اند. به همین دلیل، بسیاری از افراد که دچار حمله پانیک می شوند، مدام به پزشک مراجعه می کنند و فکر می کنند یک مشکل جدی قلبی دارند. این در حالی است که آزمایش ها نشان می دهد قلب کاملا سالم است و مشکل اصلی اضطراب شدید است.

علائم مشترک پانیک یا وحشت زدگی و سکته قلبی می تواند شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب، سرگیجه، عرق کردن و … می شود.

با این تفاوت که حمله پانیک:

• معمولا به طور ناگهانی شروع می شود و در عرض چند دقیقه به اوج خود می رسد.
• اغلب شامل احساسات شدید ترس، وحشت یا مرگ قریب الوقوع است.
• معمولاً هیچ آسیب فیزیکی دائمی ایجاد نمی کند.
• با درمان مناسب، می توان حملات پانیک را کنترل کرد.

اما حمله قلبی:

• ممکن است به تدریج شروع شود یا ناگهانی باشد.
• اغلب با درد قفسه سینه همراه است که امکان دارد به بازو، شانه، گردن یا فک گسترش یابد.
• ممکن است با تنگی نفس، تهوع، استفراغ یا سرگیجه همراه باشد.
• یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد و می تواند منجر به آسیب قلبی دائمی شود.

پانیک یا وحشت زدگی در مقابل حمله اضطرابی

در اغلب اوقات از اصطلاحات “حمله اضطرابی” و “حمله پانیک” به جای یکدیگر استفاده می شود. این در حالی است که این دو حالت، هرچند شبیه به هم هستند؛ اما تفاوت های مهمی با یکدیگر دارند. به عنوان مثال از مهم ترین تفاوت های های آن ها این است که در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، حمله اضطرابی به عنوان یک اختلال و بیماری شناخته و فهرست نشده است. هیچ تعریف رسمی یا معیار تشخیصی برای حمله اضطرابی نیز، وجود ندارد.

زیرا حمله اضطرابی بیشتر شبیه به یک احساس نگرانی و استرس طولانی مدت است که به مرور زمان به دلیل استرس های مداوم یا ترس از آینده به وجود می آید. به عنوان مثال، تصور کنید که در طول هفته به صورت مداوم در محل کار خود استرس ها و نگرانی های زیادی را پشت سر گذاشته اید؛ اکنون نیز احساسات شما به نقطه جوش رسیده است و دیگر توان تحمل اضطراب و استرس های موجود را ندارید. به همین دلیل، حس می کنید زندگی شما طاقت فرسا است و تنش، تحریک پذیری، بی قراری یا عدم تمرکز را تجربه می کنید.

این در حالی است که پانیک یا وحشت زدگی یک حمله ناگهانی از ترس و اضطراب است. استرس و اضطرابی که فرد در این اختلال تجربه می کند، بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق می افتد. در هنگام رخ دادن نیز، فرد اغلب درک نادرستی از واقعیت دارد و احساس می کند اتفاق بسیار بدی در حال رخ دادن است. 

حملات پانیک معمولاً در عرض 30 دقیقه می گذرند. در حالی که یک حمله اضطراب، اگرچه شدت کمتری دارد، ممکن است چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد.

آیا اختلال پانیک یا وحشت زدگی (Panic Disorder) دارم؟

ممکن است به اختلال هراس و پانیک مبتلا باشید اگر:

• حملات هراس مکرر و غیرمنتظره ای را تجربه کنید که به یک موقعیت خاص مرتبط نیست.
• نگران داشتن حمله پانیک دیگر هستید.
• به دلیل حملات هراس، متفاوت رفتار می کنید. به عنوان مثال، از رفتن به مکان هایی که قبلاً در آن جا دچار حمله هراس شده اید، اجتناب می کنید.

در حالی که یک حمله پانیک تنها چند دقیقه ممکن است طول بکشد، اثرات این تجربه می تواند ماندگار باشد. زیرا حملات هراس مکرر بر شما تأثیر عاطفی می گذارند. خاطره ترس شدید و وحشتی که در طول حملات احساس کرده اید، می تواند بر اعتماد به نفس شما تأثیر منفی بگذارد و زندگی روزمره شما را مختل کند. در نهایت نیز، این منجر به علائم زیر اختلال پانیک یا وحشت زدگی می شود:

• اضطراب انتظار (Anticipatory anxiety): به جای احساس آرامش و مانند حالت عادی خود بین حملات پانیک، احساس اضطراب و تنش می کنید. این اضطراب ناشی از ترس از داشتن حملات پانیک در آینده است. این “ترس از ترس” بیشتر اوقات وجود دارد و می تواند باعث کاهش اعتماد به نفس شما شود.
• اجتناب فوبیک (Phobic avoidance): شروع به اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت ها یا محیط های خاص می کنید. ممکن است بر این باور باشد که موقعیتی که از آن اجتناب می کنید، باعث یک حمله پانیک قبلی شده است. یا امکان دارد از رفتن به مکان هایی که فرار از آن دشوار باشد یا در صورت دچار شدن به حمله پانیک کمک در دسترس نباشد، اجتناب کنید. در حالت افراطی، اجتناب فوبیک به آگورافوبیا تبدیل می شود.

حملات پانیک یا وحشت زدگی شبانه

در طول یک حمله پانیک شبانه، شما با تجربه ناگهانی ترس و ناراحتی از خواب بیدار می شوید. این حملات در حالی که در مرحله 2 یا 3 خواب غیر REM هستید رخ می دهند.

مرحله 2 خواب غیر REM: در این مرحله، بدن شما شروع به آرام شدن می کند. ضربان قلب و تنفس کاهش می یابد و عضلات شل می شوند. مغز نیز فعالیت کمتری دارد اما هنوز هوشیار است.

مرحله 3 خواب غیر REM: این مرحله عمیق ترین مرحله خواب غیر REM است. در این مرحله، بدن شما به ترمیم خود می پردازد و انرژی ذخیره می کند. مغز امواج دلتا تولید می کند که نشان دهنده خواب عمیق است.

 حملات پانیک یا وحشت زدگی شبانه معمولاً فقط بین دو تا هشت دقیقه طول می کشند. با این حال، ناخوشایندی این تجربه می تواند بازگشت به خواب را برای شما دشوار کند. یا حتی شما را به تلاش برای اجتناب از خواب سوق دهد.

لازم به ذکر است که حملات شبانه در افراد مبتلا به اختلال پانیک شایع است و بیش از نیمی از همه بیماران را تحت تأثیر قرار می دهد. برخی از کارشناسان معتقدند که این نوع حملات ناشی از ترس داشتن عدم قطعیت یا آسیب پذیری است. به عبارت دیگر، شما نسبت به ناتوانی خود در واکنش به تهدیدها در هنگام خواب احساس اضطراب می کنید.

تفاوت حمله پانیک یا وحشت زدگی شبانه با کابوس‌ و خواب بد

اگرچه حملات پانیک شبانه ممکن است شبیه کابوس ها یا خواب های بد شبانه به نظر برسند. اما مسائل متمایز هستند و در مراحل مختلف خواب رخ می دهند.

کابوس یا خواب بد شبانه شامل حرکاتی مثل فریاد زدن و دست و پا زدن در خواب است. وقتی کابوس می بینید و دچار وحشت شبانه می شوید؛ احتمالاً بعدا از بیدار شدن از خواب، آن تجربه و احساس را به خاطر نمی آورید.

این در حالی است که اگر حمله پانیک یا وحشت زدگی شبانه داشته باشید؛ خواب نمی بینید، بیشتر حس می کنید که در حال مرگ هستید یا اتفاق ناگواری در حال رخ دادن است. زیرا حمله پانیک شبانه برخلاف کابوس، شامل دیدن رویا نیست. در این حالت، فرد ناگهان از خواب بیدار می شود و احساس ترس و اضطراب شدیدی می کند.

اختلال پانیک و ارتباط آن با آگورافوبیا

قبلاً تصور می‌شد که آگورافوبیا شامل ترس از مکان های عمومی و فضاهای باز می شود. با این حال، اکنون اعتقاد بر این است که آگورافوبیا به عنوان عارضه ای از حملات و اختلال پانیک یا وحشت زدگی ایجاد می شود. زیرا اگرچه آگورافوبیا می تواند در هر زمانی ایجاد شود؛ اما به صورت معمول، در عرض یک سال از شروع اولین حملات مکرر پانیک در افراد ظاهر می شود.

در صورتی که آگورافوبیک باشید؛ از داشتن حمله پانیک در موقعیتی که فرار از آن دشوار یا شرم آور باشد می ترسید. همچنین ممکن است از داشتن حمله پانیک در جایی که نتوانید کمک بگیرید بترسید. به دلیل داشتن این ترس ها، شروع به اجتناب از قرار گرفتن موقعیت های بیشتر و بیشتر می کنید.

به عنوان مثال، ممکن است از رفتن به مکان ها یا انجام دادن کارهای زیر اجتناب کنید:

• رفتن به مکان های شلوغ مانند مراکز خرید یا استادیوم های ورزشی.
• اتومبیل ها، هواپیماها، متروها و سایر اشکال سفر.
• گردهمایی های اجتماعی، رستوران ها یا سایر موقعیت هایی که داشتن حمله پانیک در آن شرم آور باشد.
• انجام ورزش فیزیکی در صورت ایجاد پانیک یا وحشت زدگی
• اجتناب از غذاها یا نوشیدنی های خاص مانند الکل، کافئین، شکر یا داروهای خاص که می توانند پانیک را تحریک کنند.
• اجتناب از رفتن به هر جایی بدون همراهی کسی که احساس امنیت را به شما می دهد. در موارد شدیدتر، ممکن است فقط در خانه احساس امنیت کنید.

علل ایجاد حملات و اختلال پانیک یا وحشت زدگی

اگرچه هنوز دقیقاً نمی دانیم چرا بعضی افراد به حملات و اختلال پانیک دچار می شوند؛ اما تحقیقات نشان داده اند که این مشکل می تواند در خانواده ها منتقل شود. یعنی اگر یکی از اعضای خانواده به این مشکل دچار باشد؛ احتمال اینکه افراد دیگر خانواده هم به آن مبتلا شوند، بیشتر است.

همچنین به نظر می رسد ارتباطی بین تغییرات بزرگ و استرس زا زندگی مانند فارغ التحصیلی از دانشگاه و ورود به محل کار، ازدواج یا داشتن فرزند وجود دارد. استرس شدید، مانند مرگ عزیزان، طلاق یا از دست دادن شغل نیز می تواند حملات پانیک یا وحشت زدگی را تحریک کند.

علاوه بر این، بعضی بیماری های جسمی و مشکلات سلامتی هم می توانند باعث حملات پانیک شوند. یعنی گاهی اوقات، دلایل فیزیکی مثل بیماری های قلبی، مشکلات تیروئید یا کمبود قند خون می توانند باعث شوند که فرد احساس ترس و اضطراب شدیدی کند و به اصطلاح دچار حمله پانیک شود.

به عنوان مثال، از بیماری هایی که می تواند باعث حملات پانیک شود عبارت اند از:

• پرولاپس دریچه میترال: یک مشکل کوچک در قلب است که می تواند باعث تپش قلب و احساس تنگی نفس شود که از علائم پانیک یا وحشت زدگی است.
• پرکاری تیروئید (غده تیروئید بیش فعال): وقتی تیروئید بیش از حد هورمون تولید کند، می تواند باعث تپش قلب، عرق کردن و اضطراب شود.
• هیپوگلیسمی: یعنی قند خون خیلی پایین بیاید. این حالت می تواند باعث لرزش، عرق کردن، تپش قلب و احساس اضطراب شود.
• مصرف محرک ها: مواد محرکی مثل کافئین، نیکوتین و بعضی داروها می توانند باعث افزایش ضربان قلب، تنفس سریع و احساس اضطراب شوند.
• ترک دارو: وقتی فردی که از داروهای خاصی استفاده می کند، مصرف دارو را ناگهان قطع کند؛ ممکن است دچار علائمی مثل اضطراب و تحریک پذیری شود.

درمان پانیک یا وحشت زدگی

دوره های درمانی کوتاه مدت متعددی وجود دارند که می توانند تاثیر موثری در درمان اختلال پانیک داشته باشند. از این شیوه ها باید موارد زیر را نام برد:

• درمان رفتاری شناختی (Cognitive behavioral therapy) بر الگوهای فکری و رفتاری که حملات پانیک را تقویت یا ایجاد می کنند تمرکز دارد. لذا به شما کمک می کند تا ترس های خود را از دیدگاهی واقع بینانه تر بررسی کنید.

به عنوان مثال، شما را با این سوال مواجهه می کنند که اگر هنگام رانندگی دچار حمله پانیک شدید؛ بدترین چیزی که واقعاً اتفاق می‌افتد چیست؟. ممکن است مجبور شوید در کنار جاده پارک کنید. پس احتمالاً تصادف نخواهید کرد یا دچار حمله قلبی نخواهید شد. هنگامی که متوجه شوید هیچ چیز واقعاً فاجعه باری اتفاق نخواهد افتاد، ترس شما از رخ دادن پانیک یا وحشت زدگی کمتر خواهد شد.

• مواجهه درمانی (Exposure therapy) برای اختلال پانیک به شما امکان می دهد تا احساسات فیزیکی پانیک را در یک محیط امن و کنترل شده تجربه کنید و به شما فرصت می دهد تا روش های سالم تری برای مقابله یاد بگیرید. ممکن است از شما خواسته شود که بیش از حد نفس بکشید؛ سر خود را از یک طرف به طرف دیگر تکان دهید یا نفس خود را حبس کنید. این تمرینات مختلف احساساتی مشابه علائم پانیک ایجاد می کنند.

با هر مواجهه، کمتر از این احساسات بدنی داخلی می ترسید و احساس کنترل بیشتری بر پانیک خود می کنید.

تاثیر دارو در درمان پانیک یا وحشت زدگی

داروها می توانند برخی از علائم اختلال پانیک را به طور موقت کنترل یا کاهش دهند. با این حال، آن ها مشکل را درمان یا حل نمی کنند. داروها در موارد شدید می توانند مفید باشند. اما نباید تنها درمانی که دنبال می شود، باشند.

داروها زمانی موثرتر هستند که با سایر درمان ها مانند درمان با آر تی ام اس و تغییرات سبک زندگی که علل اصلی اختلال پانیک را حل می کنند، ترکیب شوند.

داروهای مصرفی برای درمان پانیک یا وحشت زدگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ضد افسردگی ها: شروع کار ضد افسردگی ها چندین هفته طول می کشد. بنابراین باید آن ها را به طور مداوم مصرف کنید، نه فقط در طول یک حمله پانیک.
• بنزودیازپین ها: این ها داروهای ضد اضطرابی هستند که بسیار سریع عمل می کنند (معمولاً در عرض 30 دقیقه تا یک ساعت). مصرف آن ها در طول یک حمله پانیک می تواند تسکین سریعی از علائم را فراهم کند.

درمان پانیک یا وحشت زدگی با rTMS

آر تی ام اس RTMS یکی از شیوه های جدید و غیرتهاجمی برای درمان پانیک به حساب می آید. تا به حال نیز، نتایج امیدوار کننده ای را در درمان اختلال پانیک نشان داده است. در این شیوه که بدون بیهوشی انجام می شود؛ سیم پیچ های دستگاه آر تی ام اس بر روی سر فرد قرار می گیرد. سپس با هدف قرار دادن مناطق خاصی از مغز، به کاهش بیش فعالی و بهبود عملکرد مغز کمک کند. در نتیجه منجر به کاهش علائم هراس و پانیک شود.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با اختلال پانیک یا وحشت زدگی و روش های درمانی موثر آن، به ویژه روش نوین تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای تکراری  (RTMS)، آشنا کنیم. متخصصان ما در آر تی ام اس ایران با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی ها و متخصصین مجرب، آماده ارائه خدمات درمانی به افرادی است که از این اختلال رنج می برند.

برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، می توانید با مشاوران و کارشناسان ما تماس بگیرید.