افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه (Psychotic Depression) نوعی اختلال افسردگی اساسی (MDD) همراه با علائم روان پریشانی است. این اختلال باعث ایجاد افسردگی شدید در بیمار به همراه علائم روان پریشی مثل توهم و هذیان می شود.به عبارت دیگر، باعث می شود تا فرد علاوه بر احساس غم و اندوه بسیار شدید، صداهایی را بشنوند یا صحنه هایی ببینند و احساس و باور کنند که واقعیت و وجود خارجی ندارند.
به صورت کلی، علائم روان پریشی در این اختلال شامل توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)، هذیان (باورهای غلط و ثابت)، اختلالات حرکتی-روانی (مشکلات در حرکت و رفتار) و حتی حالت گیجی و بی حسی می شود. چنین علائمی باعث تفاوت افسردگی روان پریشانه و افسردگی اساسی (MDD) شده اند و وضعیت سلامت روان بیمار را جدی تر و پیچیده تر کرده است.
مطابق با آمار به دست آمده، تقریباً ۱۰ تا ۱۹ درصد مبتلایان به دوره افسردگی اساسی، علائم روان پریشی را نیز تجربه می کنند. البته این میزان در افراد بستری شده در بیمارستان به ۲۵ تا ۵۳ درصد افزایش پیدا می کند.
نکته مهمی که درباره این اختلال وجود دارد، این است که تشخیص این اختلال کار چندان ساده ای نیست و امکان دارد پزشکان برای تشخیص آن دچار اشتباه شوند. این در حالی است که افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه به خاطر شدت علائم و خطر خودآزاری یا خودکشی به توجه و درمان فوری نیاز دارد. تشخیص و درمان به موقع این اختلال نیز، می تواند نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا شده داشته باشد.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در ادامه این مقاله، اطلاعات کاملی درباره افسردگی سایکوتیک، علل و علائم آن؛ همچنین جدیدترین شیوه درمان این اختلال که با دستگاه آر تی ام اس انجام می شود را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.
علائم افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه
به صورت معمول، فرد مبتلا به افسردگی سایکوتیک هر دو علائم افسردگی اساسی (MDD) و روان پریشی را با یکدیگر تجربه می کند.در ادامه به بررسی این علائم می پردازیم.
علائم افسردگی اساسی (MDD)
- اختلالات خلقی همراه با احساس افسردگی، پوچی، غمگینی و ناامیدی مداوم (برخی از افراد مبتلا به این اختلال باور دارند که زندگی ارزش زیستن ندارد. اما برخی دیگر ممکن است بیشتر احساس زودرنجی، بی حوصلگی داشته باشند. در نتیجه نسبت به موقعیت های مختلف با خشم و عصبانیت واکنش نشان دهند و توانایی کنترل احساسات منفی خود را نداشته باشند.)
- از دست دادن علاقه خود نسبت به کارهایی که قبلاً از آن ها لذت می بردند.
- تغییرات ناگهانی و بدون دلیل در اشتها و وزن
- مشکلات خواب مثل زیاد خوابیدن یا بسیار کم کمتر از حد معمول خوابیدن
- احساس خستگی مداوم
- تغییر در حرکات بدن مثل بی قراری افزایش یافته و یا احساس کندی روانی و حرکتی
- مشکل داشتن در تمرکز و تصمیم گیری
- احساس بی ارزشی، درماندگی، تنفر از خود یا احساس گناه به صورت مداوم و طولانی مدت
- فکر کردن بیش از حد درباره مرگ، مردن و یا خودکشی
علائم روان پریشی در افسردگی روان پریشانه
متخصصان و روانشناسان علائم افسردگی سایکوتیک را به دو دسته کلی افسردگی سایکوتیک همخوان با خلق و افسردگی سایکوتیک ناهمخوان با خلق تقسیم می کنند. در افسردگی سایکوتیک همخوان با خلق، توهمات و هذیان های فرد هماهنگ و منعکس کننده احساسات و عواطفی هستند که فرد به واسطه مبتلا شدن به افسردگی تجربه کرده است.
به عنوان مثال، فردی که احساس بی ارزشی یا گناه کار بودن می کند؛ به صورت مداوم صدای فردی را می شنود که او را سرزنش می کند.
در افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه ناهمخوان با خلق نیز، توهمات و هذیان ها فرد با احساسات مربوط به افسردگی در تضاد است. به عنوان مثال، فرد با وجود داشتن احساس پوچی و بی ارزشی ناشی از مبتلا شدن به افسردگی، فردی را تصور می کند یا صداهایی را می شنود که در حال تعریف و تمجید از او هستند.
همچنین ممکن است باور داشته باشد که افرادی همیشه او را تعقیب می کنند و قصد صدمه زدن و دزدیدن او را دارند.
به صورت کلی افسردگی روان پریشانه یعنی قطع ارتباط با دنیای واقعی که در آن، فرد چیزهایی را تجربه می کند که واقعی نیستند. به همین دلیل اغلب افرادی که به این اختلال دچار می شوند، نسبت به علائم خود آگاه نیستند و تصور می کنند که واقعا چنین اتفاقاتی رخ داده یا در حال رخ دادن است.
لذا مهم ترین علائم روان پریشانه در افسردگی سایکوتیک را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- توهم، یا دیدن، شنیدن و احساس چیزهایی که واقعی نیستند.
- هذیان، یا باور به چیزهایی که درست نیستند.
- اختلال حرکتی-روانی، یا کند شدن افکار، حرکات و احساسات
- حالت گیجی و بی حسی، که در آن فرد قادر به حرکت، صحبت کردن یا پاسخ دادن به محیط خود نیست.
رایج ترین هذیان ها و توهمات در افسردگی روان پریشانه
توهمات و هذیان های روان پریشانه می توانند شامل موارد زیر باشد:
- باور به داشتن یک بیماری جدی، علی رغم اینکه آزمایش های متعدد خلاف آن را نشان می دهند.
- باور به داشتن قدرت منحر به فرد و خاص
- باور به یک شخص مشهور یا تاریخی بودن
- شنیدن صداهایی که در حال انتقاد یا تمسخر هستند.
- دیدن یک حیوان ترسناک یا حس کردن موقعیت تهدیدآمیز
- پارانویا، یا سوءظن غیرمنطقی یا شدید به افراد دیگر
به صورت کلی داشتن علائم هذیان (باورهای غلط) در افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک بسیار شایع تر از توهم (دیدن یا شنیدن چیزهای غیرواقعی) است. در اغلب مواقع هر این علائم با یکدیگر بروز می کنند و گاهی فرد فقط به هذیان مبتلا می شود.
دلایل ابتلا به افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه
تا به حال، هیچ دلیل مشخصی برای بروز و مبتلا شدن به افسردگی سایکوتیک یا به صورت کلی هر نوع افسردگی دیگری کشف نشده است. با این حال، وجود عوامل زیر، می تواند احتمال مبتلا شدن به افسردگی را افزایش دهد.
- ژنتیک: در صورتی که یکی از وابستگان درجه یک مثل والدین یا خواهر و برادر به این اختلال مبتلا شده باشند، احتمال مبتلا شدن فرد به این نوع افسردگی نیز بیشتر است.
- زیست شناسی و شیمی مغز: عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز مانند تداخل در ترشح هورمون هایی چون دوپامین و سروتونین می تواند در ابتلا شدن افراد به افسردگی روان پریشانه نقش زیادی داشته باشد. همچنین برخی از تحقیقات نشان می دهد که ترشح بالای هورمون های استرس مثل کورتیزول در بدن نیز می تواند در مبتلا شدن افراد به این اختلال نقش داشته باشد.
- عوامل محیطی: تجربیات آسیب زا یا استرس زا، به ویژه در دوران کودکی، می تواند احتمال ابتلا به این نوع افسردگی را افزایش دهد.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افسردگی روان پریشانه
تا به امروز، تحقیقات زیادی در این باره که چه عواملی می تواند خطر احتمال به افسردگی به همراه روان پریشی را افزایش دهد، تحقیقات زیادی انجام نشده است. با این حال، در یکی از تحقیقات منتشر شده در سال 2016 که در آن عواملی که منجر به افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی اساسی همراه با روان پریشی را مورد بررسی قرار دادند؛ مشخص شد که برخی از عوامل زیر می تواند خطر ابتلا به افسردگی روان پریشانه را افزایش دهد. از این عوامل عبارت اند از:
- نداشتن دوستان نزدیک یا عزیزان برای درد دل کردن
- تماس کم با دوستان و خانواده
- سابقه خانوادگی هر گونه بیماری روانی
- یک رویداد منفی بزرگ در زندگی در سال گذشته
سایر عواملی که می توانند احتمال ابتلا به افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه را افزایش دهند عبارتند از:
- تغییرات هورمونی عمده در بدن مانند دوره پس از زایمان یا یائسگی
- زندگی در شرایط استرس زا
- زندگی با درد مزمن یا سایر بیماری های مزمن
- مشکلات مالی مداوم
- سن (افراد مسن خطر بالاتری برای افسردگی اساسی همراه با روان پریشی دارند)
- سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی همراه با روان پریشی، اسکیزوفرنی، یا افسردگی اساسی همراه با روان پریشی.
تشخیص افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه
به صورت معمول، افراد مبتلا به روان پریشی به تنهایی به سراغ کمک گرفتن از یک روانشناس و متخصص نمی روند. در اغلب مواقع یکی از اعضای خانواده یا یک دوست نزدیک به آن ها کمک کند تا یک متخصص پزشکی یا سلامت روان پیدا کنند که بتواند تشخیص را انجام دهد. متخصصان نیز برای تشخیص افسردگی روان پریشانه سوالات متعددی در مورد سلامت روان، خلق و خو و رفاه عاطفی فرد می پرسد که شامل موارد زیر می شود:
- باورهای ثابت یا نگرانی های مداومی که زندگی روزمره فرد را مختل کرده است.
- چیزهایی که می بیند، می شنود یا احساس می کند که هیچ فرد دیگری متوجه آن ها نمی شود.
- مشکلات مربوط به خواب، غذا خوردن یا انجام کارها در زندگی روزمره
- شبکه حمایتی و روابط اجتماعی
- نگرانی ها و مشکلات مربوط به سلامت
- سایر علائم سلامت روان، مانند اضطراب یا شیدایی
- سابقه سلامت جسمی و روانی شخصی و خانوادگی
باید توجه داشته باشید که علائم افسردگی روان پریشانه همیشه آشکار و مشخص نیست. لذا حتی پزشکان و متخصصان نیز، ممکن است نتوانند فرق بین هذیان و توهم و نشخوار فکری (تکرار مداوم و پشت سر هم افکار منفی، احساس گناه و اضطراب در ذهن) را خیلی سریع تشخیص دهند.
زیرا هم هذیان که از علائم رایج روان پریشی است و هم نشخوار فکری، دارای علائم مشابه هستند که از آن ها عبارت اند از:
- ترس از طرد شدن
- نگرانی در مورد سلامتی جسمی و روانی
- احساس گناه به دلیل خطاهایی که فکر می کنید انجام داده اید.
- خود را یک همسر یا والد ناموفق دانستن
لذا توصیف دقیق تمامی احساسات، ادراکات و باورهای خود به پزشک متخصص، می تواند در تشخیص صحیح این نوع افسردگی نقش مهمی داشته باشد.
درمان افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه
در صورتی که شما یا یکی از دوستان و آشنایان شما علائم روان پریشی را تجربه می کنید. بسیار مهم است که خیلی سریع برای درمان به یک متخصص مراجعه کنید. زیرا روان پریشی خود به خود و بدون درمان حرفه ای بهبود پیدا نمی کند.
در اغلب مواقع، پزشک متخصص برای درمان روان پریشی شدید و افکار مداوم خودآزاری یا خودکشی، بستری شدن کوتاه مدت در یک بیمارستان روان پزشکی را پیشنهاد می دهد. در طول دوره درمان نیز اغلب از روش های مختلف درمانی مثل دارودرمانی یا استفاده از روش های روان شناختی برای بهبود وضعیت بیمار استفاده می شود.
به صورت معمول، دارودرمانی در درمان افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه شامل مصرف ترکیبی از داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی است که به تعادل انتقال دهنده‌های عصبی در مغز کمک می کنند.
به عنوان مثال، پزشک متخصص شما ممکن است یک مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) را به همراه یکی از داروهای روان پریشی مثل اولانزاپی Zyprexa))، کوئتیاپین (Seroquel)، ریسپریدون (Risperdal) تجویز کند.
درمان افسردگی روان پریشانه با آر تی ام اس
شیوه درمانی تحریک مکرر مغناطیسی مغز یا rTMS یکی از کم عارضه ترین شیوه های جدیدی است که برای درمان روان پریشی استفاده می شود. در این شیوه، پزشک متخصص با استفاده از دستگاه آر تی ام اس پالس هایی مغناطیسی به سمت قسمت هایی از مغز ارسال می کند. در نتیجه باعث تحریک نقاطی از مغز می شود که می تواند در بهبود یافتن علائم افسردگی روان پریشانه نقش داشته باشد.
در این شیوه، برای تحت درمان قرار گرفتن نیازی به بیهوشی یا انجام عمل جراحی وجود ندارد. به همین دلیل، بیمار بلافاصله پس از استفاده از دستگاه و اتمام درمان خود، می تواند به زندگی روزمره خود بپردازد.
طول دوره درمان و تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان افسردگی روان پریشانه با آر تی ام اس مطابق با وضعیت بیمار توسط پزشک متخصص تعیین می شود.
سخن آخر
در این مقاله تلاش خود را کردیم تا شما را با هر آنچه در مورد افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه باید بدانید آشنا کنیم. در صورتی که علائم این اختلال را در خود یا دوستان و آشنایان خود مشاهده می کنید. پیشنهاد می شود خیلی سریع به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا مراجعه زودهنگام و طی کردن به موقع روند درمان، می تواند در بهبود سریع تر این اختلال نقش موثری داشته باشد.
